مقالات کشاورزی اندیشه سبز پارسی

"مديريت تغذيه بهينه باغات چاي شمال كشور"

جمع آوري وتنظيم :

مهندس سيدعبداله ميرحسيني مقدم

مشاور صندوق توسعه صنعت چاي كشور

مقدمه :

چاي بالغ بريكصد سال پيش توسط مرحوم كاشف السلطنه وارد ايران و در تپه هاي چايخانسر  لاهيجان براي اولين باركشت شد و هم اكنون ميزان سطح زير كشت آن حدود 20000 هكتار تخمين زده ميشود ولیکن سطح زيركشت چاي براساس آمار موجود در 15 سال قبل حدود34000 هكتار بوده است كه 10% آن در غرب مازندران و 90% در گيلان قرار دارند . حدود 55 هزار بهره بردار چاي وجود دارند كه متوسط سطح زيركشت آن حدوداً 4/0 هكتار و بالغ بر 88% از چايكاران زير 5/0هكتار باغ دارند . 40% از باغ هاي چاي دردشت و بقيه در مناطق كوهپايه وكوهستاني با شيب 70-30 درصد واقع شده اند . چاي ايراني ازنوع آسامي– چيني (هيبريد)  و جزء چاي هاي خوش عطر و طعم دنيا با رنگ دهي نسبتاً خوب ميباشد .

در باغ هاي چاي ضمن عمليات برگ چيني ، هرس ، فرسايش و آب شوئي هر ساله مقدار قابل ملاحظه اي از مواد غذائي موجود در خاك كاسته می شود كه با دادن انواع كود بايستي مواد از دست رفته سریعاً جبران شوند و گرنه خاك باغات چاي تدريجاً حاصلخيزي خود را از دست خواهند داد.

در كشاورزي به مفهوم عام به کلیه مواد مختلفي كه به منظور حاصلخيزي خاك و افزايش کمیت و کیفیت محصول به زمين داده مي شود، كود می گویند . كودهای كشاورزي معمولاً از انواع : دامي ، بقایای گیاهی ، کمپوست ، كود سبز ، میکربی ، فضولات شهري و شيميائي می باشند. طبق بررسي هاي صورت گرفته در مراكز تحقيقات علمي خارج و داخل كشور ساليانه با برداشت حدود پنج تن برگ سبز در هر هكتار باغ چاي مقدار 60-50 كيلوگرم نيتروژن (N)  ، 30- 25 كيلوگرم پتاس (k) و 10-8 كيلوگرم فسفر(p) از ذخيره عناصر غذائي خاكباغ هاي چاي كاسته ميشود .

خاك هاي مناسب پرورش چاي :

چاي در گسترۀ وسيعي از انواع خاك ها پرورش می یابد ولي بوته چاي خاك هاي سبك                 و سرشار از مواد آلي را ترجيح مي دهند ، به رطوبت خاك نياز فراوان دارند و در عين حال نفوذپذيري خاك و زهكشي مناسب حائز اهميت هستند. ، سطح آب زیرزمینی در خاك هاي زيركشت چاي بايد پايين تر از 90 سانتي متر باشد تا چنانچه بارندگي زياد و خاك خيلي سنگين باشد، محدوديت كشت پيش نیايد . چاي گياهي اسيدي پسند است و در PH حدود 5/5- 5/4 رشد بهتري دارد. چاي گياهي است که به آلومينيم و منگنز نياز فراوان دارد در نتيجه تمايل بوته چاي به PH پايين بخاطر همين نياز است. منتها بايستي توجه نمود كه PH نبايستي در مزارع چاي از 5/4 پايين تر بيايد چون تحت چنين شرايطي ريشه متحمل خسارت خواهد شد .

خاک لوم شني تا لوم بافت ايده آل براي پرورش چاي مي باشد . چاي در مناطقی با بارش سالانه 900 تا 7500 ميلي متر درسال و در ارتقاع 300 تا 2500 متري از سطح دريا رشد مي كند .

سابقه تغذيه باغ هاي چاي در ايران:

بيشترين مصرف كود هاي شيميائي در ساليان اخير از گروه درشت مغذيها (N،P،K) بوده اند              و فرمولي كه معمولاً در باغ هاي ديم و فاریاب توصيه و تقريباً رعايت مي شده است بطور خلاصه در جدول ذيل آمده است :

كه البته عمليات محلول پاشي ريزمغذي ها ( سلفات روي و مس) در باغ هاي فاریاب به نسبت 5 در هزار (5 سانتي متر مكعب در يك ليتر آب) 3-2 بار بعد از مشاهده علائم کمبود صورت مي گيرند ولیکن مصرف ريزمغذي ها هنوز در باغ هاي چاي عموميت ندارد .

مشكلات فعلي تغذيه باغ هاي چاي و ارائه دستورالعمل :

يكي از عارضه هاي حاد كه طی ساليان اخير در باغ هاي چاي شمال كشور اتفاق افتاده است، اسيدي شدن حدود 50% از خاك باغ هاي چاي ميباشد كهPH  آنها كمتر از 4 شده است (PH بهينه براي باغ هاي چاي5/5-5/4 ميباشد) . معمولاً در PH هاي پايين هم باردهي باغ ها كم شده و مسموميت آلومینيم (AL) در خاك اتفاق مي افتد و شرايط را براي فعاليت نماتد زخم ريشه چاي فراهم مي نمايد (براساس آمار موجود متأسفانه دو سوم از باغ هاي چاي شمال ایران آلوده به نماتد هستند که يكي ازدلايل آن پايين بودن PH خاك درچنين باغ هايی ميباشد) . براي حل معضل ترش شدن خاك باغ هاي چاي بايستي فرمول درست كودي در اراضی دشت و كوهپايه و در باغ هاي ديم و آبياري بصورت طرح پايلوت تغذيه با همكاري مركز تحقيقات چاي اجراء گردد. البته سازمان مسئول در اين مورد سازمان چاي كشور می باشد كه مي تواند درچارچوب قوانین موجود ازحمايت هاي مالي صندوق چاي بهره مند گردد و گرنه مصرف و توصيه فعلي فرمول كودي هدر دادن بيت المال ميباشد و ناخواسته با دست خودمان عامل زيان  و ضررمي باشد و بسوي نابودي تدريجي باغ ها قدم بر ميداريم لذا در اولين اقدام در اصلاح PH خاك باغ هاي چاي توصيه مي گردد که مواد آهكي اصلاح كننده خاک در اواخر زمستان به باغات چای داده شوند . يكي از اين اصلاح كننده ها سنگ آهكي دولوميت ميباشد كه به دليل داشتن منيزيم (Mg) براي مصارف در چايكاري خيلي مناسب است و امكان تهيه ارزان از منابع متعددي منجمله ازكارخانجات شيشه سازي در قزوين و در سطح وسيع وجود دارد . اضافه كردن تركيبات به خاك و اصلاح  PH  بايستي با نظارت فني ارگان هاي ذيربط و مسئول صورت گيرد تا اثرات عكس آن اتفاق نيفتند.