مقالات کشاورزی اندیشه سبز پارسی

زنجبیل ؛ اِعجاز آشپزی ، ادویه سلامتی (3)
   (3) Ginger ; Culinary marvel , Health stunning
 
 
 
گردآوری و تدوین :
اسماعیل پورکاظم ؛ کارشناس ارشد زراعت ،
مدرّس مرکز آموزش کشاورزی گیلان

قطعه کردن ریزوم های بذری زنجبیل :

برای اینکه بوته های زنجبیل بیشتری از تعداد محدودی ریزوم بذری حاصل آیند، اقدام به قطعه کردن ریزوم ها با چاقوی تیز و تمیز می نمایند. هر قطعه ریزوم بذری زنجبیل باید 5-3 سانتیمتر طول ، 100-50 گرم وزن و 4-2 جوانه یا چشم یا "شاخه چه" داشته باشد، تا بخوبی رشد نماید.

چاقوی مورد استفاده را پس از هر دفعه قطعه کردن باید با محلول مناسب استریل نمود.

برای کاشت هر هکتار مزرعه زنجبیل حداقل به حدود 1700 کیلوگرم ریزوم بذری احتیاج می باشد.

قطعات ریزوم بذری را برای چند روز در مکان خشک نگهداری می کنند، تا محل های بریدگی آنان التیام یابند و بدین ترتیب لایه ای از "کالوس" (callus) بر سطح بریدگی ها تشکیل گردند. این عمل باعث می شود، که خطر سرایت امراض گیاهی خاکزی کاهش یابد.

یقیناً بذوری که جوانه های بیشتر و سالم تری داشته باشند، سریعتر و بهتر جوانه می زنند و بنحو یکنواخت تری سبز می گردند (1،2،15).

جوانه دار کردن بذور زنجبیل قبل از کاشت :

1) جوانه دار کردن ریزوم های بذری زنجبیل قبل از کاشت (pre-sprouted) در شرایط "درون خانگی" می تواند موجب رسیدگی زودتر گیاه در طی یک دوره کوتاهتر گردد و بدین ترتیب می توان محصول را در مناطقی با دوره رشد کوتاهتر قبل از فرارسیدن سرمای زمستان از سطح مزرعه جمع آوری و خارج نمود(21).

2) ریزوم های بذری زنجبیل را برای جوانه دار کردن در سینی های کم عمق قرار می دهند سپس سطح آنها را با لایه ای از الیاف خُرد شدۀ نارگیل (coir) می پوشانند.

3) سینی های رشد باید در شرایط مرطوب و گرم نگهداری شوند.

4) ریزوم های بذری که به اندازه کافی جوانه زده باشند، در شرایط محیطی مناسب درون بسترهای آماده شده کاشته می شوند.

5) بوته های زنجبیل گلدانی را در شرایط آب و هوائی مناسب می توان در فضای آزاد نگهداری کرد سپس با فرارسیدن دورۀ سرما به محیط های درون خانگی و محفوظ منتقل ساخت (21).

انتخاب مکان رشد مناسب :

گیاه زنجبیل شرایط نیمه سایه را در اقالیم گرمسیری و شرایط آفتابگیر را در اقالیم معتدله ، مرطوب و محفوظ از وزش بادهای شدید را می پسندد.

توجّه داشته باشید که رشد زنجبیل در مجاورت گیاهان دارای ریشه های بزرگ و گسترده با دشواری همراه می گردد(2،1،18).

گیاه زنجبیل را در مناطق گرمسیر به دلیل شدت تابش آفتاب می توان در شرایط نیمه سایه نظیر کانوپی درختان پرورش داد. بعنوان مثال اراضی مخروبه جنگلی که برای چند سال به حال خود رها شده اند، برای کاشت گیاه زنجبیل بسیار مناسبند. البته محیط چنین شرایطی می تواند اندکی خنک تر باشد، که لاجرم به دیررس شدن محصول خواهد انجامید. بر این اساس اصولاً توصیه کرده اند، که بوته های زنجبیل را در مناطق گرمسیری در مکان هایی بکارند، که روزانه بویژه صبح ها لااقل 5- 2 ساعت در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار گیرند و عصرها تحت شرایط سایه یا نیمه سایه واقع شوند.

گیاه زنجبیل قادر به رشد در شرایط کاملاً آفتابگیر نیز می باشد امّا دمای خاک هیچگاه نباید از 32 درجه سانتیگراد بالاتر برود.

گیاه زنجبیل در شرایط اشباع و ماندابی (Swampy ، soggy) بخوبی بقاء نمی یابد(1،2،21).

گیاه زنجبیل را می توان در سطوح اراضی مختلف ، سیستم های متفاوت زراعی و یا به حالت گلدانی (pot ، container) پرورش داد (21).

خاک مناسب رشد گیاه زنجبیل :

گیاه زنجبیل در انواع بافت های خاک رشد می کند امّا بهترین عملکرد را در خاک های لوم-رسی حاوی مواد آلی کافی ارائه می دهد(2).

رشد بهینه گیاه زنجبیل بویژه در خاک های لوم-رسی و لوم قرمز یا "لوم لاتریت" (حاوی هیدروکسیدهای آهن و آلومینیم) برخوردار از زهکشی بروز می یابد.

خاک های لومی تُرد سرشار از هوموس نیز برای رشد گیاه زنجبیل بسیار ایده آل هستند (18).

گیاه زنجبیل در خاک های اشباع و ماندابی (water stand) دوام نمی آورد(2).

گیاه زنجبیل برای رشد مطلوب نیازمند خاک گرم و حاصلخیز است(21).

گیاه زنجبیل خاک هائی با واکنش اسیدیته سبک (5/6-1/6) را ترجیح می دهد لذا خاک های قلیائی باید با افزودن گچ یا کودهای شیمیائی دارای بنیان های اسیدی نظیر سولفات آمونیوم اصلاح گردند (1).

آماده سازی بستر رشد گیاه زنجبیل :

شخم زمین زراعی تخصیصی را حدود 3-1 ماه قبل از کاشت به عمق 30 سانتیمتر انجام می دهند و بقایای گیاهی را دفن می کنند تا زمان کافی برای پوسیدن آنها باقی باشد(2).

بستر کاشت بویژه در اراضی دارای بافت سنگین باید از زهکشی مناسب برخوردار گردد(2). ایجاد بسترهای زهکش دار می تواند بر کیفیت محصول زنجبیل بیفزاید لذا خاک باغچه را با حجم مساوی از کمپوست کاملاً پوسیده مخلوط می سازند. خاک باغچه نباید کاملاً شنی یا رسی باشد زیرا بسیار فقیر و یا متراکم تر از حد مورد نیاز خواهد بود(19).

استفاده از سینی های کاشت حاوی بسترهای "خزه اسفاگنوم" (sphagnum moss) یا الیاف نارگیل (coconut fiber، coir) می توانند در تهیّه گیاهچه های نشائی زنجبیل بسیار مفید واقع گردند. چنین بسترهائی از قابلیت جذب آب کافی و زهکش مناسب برخوردارند و موجبات پوسیدگی گیاهچه ها فراهم نمی سازند(19).

دمای مناسب برای جوانه زنی (sprouting) ریزوم های بذری زنجبیل در حدود 25-22 درجه سانتیگراد است لذا برای این منظور می توان از بسترهای حاوی مواد آلی نپوسیده و یا سایر منابع تولید کننده حرارت بهره جُست(19).

ضدعفونی خاک بستر با سموم تدخینی :

ضد عفونی خاک بستر کاشت بذور زنجبیل را می توان با سموم تدخینی (soil fumigation) انجام داد.

بعنوان مثال : قارچ "فوزاریوم" عامل بیماری زردی زنجبیل را می توان در خاک با استفاده از سموم تدخینی زیر بنحومؤثری کنترل نمود :

1) "متیل بروماید" (methyl bromide)

2) "کلروپیکرین" (chloropicrin)

3) مخلوط "متیل بروماید" و "کلروپیکرین" (19).

از مخلوط "متیل بروماید" و "کلروپیکرین" با نسبت 2 به 1 به میزان 600-450 پوند در ایکر (2/1-0/1 تن در هکتار) با استفاده از پوشش پلی اتیلینی می توان بکار گرفت.

البته مخلوط مذکور با اسامی تجارتی زیر در دسترس قرار دارند :

1) "Dowfume MC-33"

2) "Pathofume"

بعلاوه مخلوط مزبور دارای اثرات زیر نیز می باشد :

*1) نماتدکشی (nematocide)

*2) علفکشی (herbicide)

*3) باکتری کشی (bactericide) (19).

آزمایشات مزرعه ای در خاک های آلوده به قارچ "فوزاریوم" زرد زنجبیل نشان داد که قرار دادن مخلوط تدخینی "متیل بروماید" و "کلروپیکرین" در عمق 23 سانتیمتری خاک می تواند باعث ضدعفونی خاک و کنترل عامل بیماری مزبور گردد(19).

توجه داشته باشید، هیچگاه مزرعه ای که سال قبل زیر کشت گیاهان خانواده "سولاناسه" نظیر گوجه فرنگی قرار داشته است، بدون ضدعفونی خاک به کشت گیاه زنجبیل تخصیص ندهید (19).

کاشت ریزوم های بذری زنجبیل :

الف) کاشت زنجبیل در بسترهای گلدانی :

ریزوم های بذری ضعیف که فقط قادر به تولید 2-1 نوساقه هستند، مطمئناً به عملکرد کافی منجر نمی گردند. بخاطر داشته باشید که هر قطعه ریزوم بذری زنجبیل نیازمند چاله ای به وسعت تقریبی 20 سانتیمتر مربع می باشد. قطعات ریزوم بذری زنجبیل باید در عمق 10-4 سانتیمتری خاک های تُرد تعبیه گردند بطوریکه نقطۀ رشد یا جوانه های آن به سمت بالا واقع شوند. عمق کاشت بذور زنجبیل در خاک های متراکم باید کمتر از این مقدار باشد(1،2).

گلدان های مناسب برای رشد گیاه زنجبیل باید لااقل 30 سانتیمتر عمق و 35 سانتیمتر قطر داشته باشند. گلدان های پلاستیکی یا پاکت های  پلاستیکی بزرگ برای این منظور از گلدان های گِلی (terra cotta) مناسب ترند زیرا انعطاف پذیری بیشتری دارند. سطح زیرین گلدان ها باید دارای منافذی برای تخلیه آب مازاد باشند(1،21).

کف گلدان ها را قبل از کاشت بذور زنجبیل با 15-10 سانتیمتر مواد بستر مخلوط با کودهای لازم و گچ (gypsum) بپوشانید.

بهتر است از مواد فاقد خاک ، بدون شوری و قادر به زهکشی نظیر الیاف نارگیل بعنوان محتوی گلدان ها استفاده کنید.

روی بذور کاشته شدۀ زنجبیل را با حدود 5 سانتیمتر از مواد مذکور بپوشانید(21).

ب ) کاشت زنجبیل در تونل های مرتفع و گلخانه ها :

قطعات بذری زنجبیل را در ماه فوریه (بهمن) درون گلدان های ویژه ای که حدوداً 75% از حجم آنها با مخلوط مواد زیر پُر شده اند، می کارند :

1) دو قسمت کمپوست

2) دو قسمت پیت خزه "اِسفاگنوم"

3) یک قسمت "پرلیت"

4) یک قسمت "ورمیکولایت"

گلدان های مزبور پس از سبز شدن بوته های زنجبیل در ماه آوریل برای انتقال به تونل های مرتفع یا گلخانه ها آماده خواهند بود (15).

پ ) کاشت زنجبیل در سطوح مزارع :

در مواقعی که از کشت ردیفی استفاده می کنید، باید ریزوم های بذری را با فواصل 20-15 سانتیمتر از همدیگر بکارید(1).

بطور کلی تراکم 20-15×45-30 سانتیمتر برای کاشت قطعات ریزوم بذری زنجبیل مرسوم می باشد. بدین ترتیب حدود 218-110 هزار بوته در هکتار حاصل می آید(2).

برای کاشت بذور زنجبیل معمولاً بستر کاشت را به حالت جویچه هائی (trench) با عمق 15 سانتیمتر در می آورند سپس بذور آن را با فاصله مناسب در عمق جویچه ها قرار می دهند و با لایه ای از مخلوط خاک سبک و کود آلی یا کمپوست به ضخامت 8-5 سانتیمتر می پوشانند، تا بدین طریق بر حاصلخیزی بستر رشد نیز افزوده شود.

معمولاً بذور زنجبیل را با فواصل 20-15 سانتیمتر درون شیارها تعبیه می کنند(21،2).

بطور متوسط لایه ای از خاک به ضخامت حدوداً 5 سانتیمتر را بر روی بذور زنجبیل قرار می دهند. عمل پوشاندن سطح بذور کاشته شده را با دیسک و یا گاو آهن نیز می توان انجام داد (2،21).

نوساقه های (shoots) زنجبیل پس از حدود 12-10 روز از ریزوم های بذری خارج می شوند و به سطح خاک می آیند و اصطلاحاً سبز می شوند (18).

مالچ پاشی اراضی کاشت زنجبیل :

مالچ پاشی (mulching) بسترهای کاشت زنجبیل با برخی مواد آلی از جمله برگ های سبز حائز اهمیت بسیاری در زندگی و رشد گیاه مزبور می باشد (18).

سطح بذور زنجبیل کاشته شده را در مزارع مشروب از باران (rain fed) معمولاً با لایه ای از مالچ می پوشانند، تا علاوه بر محفظت بذور از تابش انوار خورشید و ضربات باران های شدید بتواند به حاصلخیزی خاک نیز مساعدت نماید(18).

مالچ مورد نیاز را اغلب از برگ های پوسیده گیاهان و یا کودهای دامی (farmyard manure) قدیمی انتخاب می کنند (18).

استفاده از برگ های گیاهان زیر برای مالچ پاشی اراضی زنجبیل بسیار رایج است زیرا ترکیبات شیمیائی موجود در آنها باعث کاهش هجوم آفاتی چون ساقه خوارها (shoot borer) می گردند :

1) گیاه "شاهپسند درختچه ای" با نام علمی "Lantana camara" از خانواده شاهپسند (verbenaceae)

2) گیاه "بنگرو" معروف به "دست مریم" یا "پنج انگشت هندی" یا "فلفل بری" یا "درختچه وایتکس" با نام علمی "Vitex negundo" از خانواده نعنائیان (Lamiaceae) (18).

مالچ پاشی گیاهچه های زنجبیل می تواند آنها را از هجوم علف های هرز محفوظ دارد و رطوبت خاک را در حد مناسبی نگهداری نماید. مالچ پاشی در بسترهای دارای دمای کمتر از 10 درجه سانتیگراد باید به صورت لایه ای نسبتاً ضخیم انجام پذیرد، تا به گرم نگهداشتن خاک بستر کمک نماید (1).

مهمترین فوائد مالچ پاشی مزارع زنجبیل بویژه در اراضی ارگانیک عبارتند از :

1) افزایش حاصلخیزی خاک

2) حفظ رطوبت خاک

3) حفاظت از فرسایش خاک

4) کنترل علفهای هرز (18).

مالچ پاشی مزارع زنجبیل به ترتیب زیر ضمن دوره رشد گیاه اجرا می گردند :

1) مالچ پاشی اوّل بلافاصله پس از کاشت و با 12-10 تن مواد آلی در هکتار انجام می پذیرد.

اهداف مالچ پاشی اوّل به قرار زیر می باشند :

1-1) افزایش مواد آلی خاک

2-1) حفظ رطوبت خاک

3-1) جلوگیری از شسته شدن خاک سطح بذور در اثر باران های شدید (18).

2) مالچ پاشی دوّم و احیاناً سوّم را با 5 تن مواد آلی در هکتار در فواصل 90-40 روز پس از کاشت انجام می دهند. اینگونه مالچ پاشی ها غالباً پس از عملیات تلفیقی داشت همچون : وجین (weeding) ، فوکا زدن (hoeing) و خاکدهی (earthing up) صورت می پذیرند (18).

آبیاری بستر کاشت زنجبیل :

خاک بستر کاشت ریزوم های زنجبیل باید مرطوب نگهداشته شود لذا انجام آبیاری (watering ، irrigation) در اقالیم واجد بارندگی ناکافی الزامی می گردد. در چنین مواردی مزرعه زنجبیل فاریاب را بلافاصله پس از کاشت به مقدار متوسطی آبیاری می کنند امّا از آبیاری مازاد باید پرهیز شود(1،2،21).

در فواصل بین پشته های کاشت به ایجاد جویچه هایی برای انجام آبیاری و تخلیه آب مازاد یا زهکشی مناسب اقدام می گردد.

آبیاری مزارع فاریاب زنجبیل را می توان از طریق اینگونه جویچه ها در فواصل زمانی 10-4 روزه برای تأمین نیازهای رطوبتی بوته های زنجبیل انجام داد. طول دوره های آبیاری به شرایط اقلیمی و ادافیکی اراضی بستگی دارد (18).

خاک های اشباع (soggy) و غرقاب موجب پوسیدن گیاهچه های زنجبیل خواهند شد بنابراین تلفیق آبیاری کافی و زهکشی مناسب برای رشد گیاه زنجبیل ضرورت دارند.

بر این اساس خاک های رسی سنگین (heavy clay) باید بخوبی اصلاح گردند، تا از قابلیت زهکشی مطلوب برخوردار شوند (1،2،21).

جوانه زنی بذور زنجبیل :

جوانه زنی ، سبز شدن و رشد گیاه زنجبیل بویژه در خارج از مناطق گرمسیری زمین نسبتاً کند است. در مواردی که خاک بستر از نظر رطوبتی در وضعیت مناسبی حفظ شود آنگاه جوانه ها ممکن است چند روز پس از کاشت ظاهر گردند (1).

بطور کلی سبز شدن ریزوم های بذری زنجبیل پس از 10-5 روز بوقوع می پیوندد ولیکن این طول این دوره عموماً بستگی به رطوبت بستر و گرمای محیط رشد دارد (2).

کنترل علف های هرز زنجبیل :

وجین (weeding) علفهای هرز مزارع زنجبیل معمولاً در دو مرحله صورت می پذیرد :

1) وجین 1 را بلافاصله قبل از مالچ پاشی دوّم اجرا می کنند.

2) وجین 2 و گاهاً وجین 3 که بستگی به شدت رشد و تراکم علفهای هرز مزرعه دارد (18).

برای کنترل علفهای هرز (weed control) مزارع زنجبیل گاهاً ممکن است به 3-2 دفعه فوکا زدن مبادرت ورزند. برای کنترل علفهای هرز مزارع زنجبیل معمولاً از "فوکا" (hoe) حدوداً 8-6 هفته پس از کاشت محصول استفاده می نمایند.

از کاردک های بزرگ (machete) نیز می توان برای کنترل علفهای هرز اطراف بوته های زنجبیل سود جُست ولیکن باید مراقبت نمود، که گیاه اصلی آسیبی وارد نگردد(2). 

از تهاجم مزرعه زنجبیل توسط "اویارسلام چندساله" (nutgrass) با نام علمی "Cyperus rotundus" از خانواده "جگن ها" یا "سیپراسه" (Cyperaceae) باید شدیداً اجتناب ورزید زیرا کنترل آن نسبتاً دشوار می باشد. غدّه های این جگن چند ساله در درون خاک و در مجاورت ریزوم های گیاه زنجبیل رشد می کنند و بدین ترتیب با استفاده از مواد غذائی موجود به کاهش عملکرد محصول کمک می کنند. این گیاه در صورت عدم کنترل بموقع بزودی می تواند سراسر مزرعه را تحت سیطره در آورد (2).

از بقایای علفهای هرز وجین شده غالباً بعنوان مالچ در همان مزرعه سود می جویند(18).

کوددهی گیاه زنجبیل :

با وجودیکه گیاه زنجبیل واکنش بسیار خوبی به کاربرد مقادیر کافی کودها بروز می دهد (15). ولیکن کوددهی (fertilizing) گیاه زنجبیل در صورت حاصلخیز بودن خاک بستر ضرورتی نخواهد داشت.

به هر حال بهتر است خاک بستر را قبل از کاشت بذور آزمایش نمایند و کوددهی را بر اساس میزان حاصلخیزی آن انجام دهند(2).

باید توجه داشت که در زراعت های غیر ارگانیک که از ارقام زراعی پُر محصول استفاده می شود، کمپوست ها به تنهائی هیچگاه نمی توانند تمامی نیازهای گیاهی زنجبیل را در راستای کسب حداکثر راندمان محصول فراهم سازند و الزاماً خواهان کودهای شیمیائی مکمل می باشند (21).

کودهای دامی مایع یا ادرار دام ها را می توان پس از هر دفعه مالچ پاشی بویژه در زراعت های ارگانیک بر سطح مزرعه پاشید، تا بدین طریق به فوائد زیر دست یافت :

1) افزایش فعالیت میکرب های تجزیه کنندۀ مالچ ها

2) افزایش دستیابی گیاه زنجبیل به عناصر غذائی مورد نیاز (18).

افزودن ماهانه کودها (fertilizers) از جمله کودهای مایع برای دستیابی به راندمان محصول مطلوب در اراضی که از حاصلخیزی مطلوب برخوردار نیستند، ضرورت دارد (1). این موضوع بویژه در مورد زمین هائی که از دورۀ استراحت یا آیش برخوردار نبوده اند (fallow ، not rested) ، الزامی است(2).

زمین تخصیصی کاشت زنجبیل را حدوداً یک ماه قبل از کاشت با مواد آلی پوسیده تقویت می کنند و با عملیات شخم در زمین مدفون می سازند ولیکن مواد آلی نپوسیده باید حدوداً 4-2 ماه قبل از کاشت به خاک افزوده گردند(2).

بکارگیری کمپوست های کاملاً پوسیده برای تقویت مزارع ارگانیک زنجبیل بسیار مفید می باشد امّا در اینگونه موارد نباید از مواد شیمیائی برای تسریع تجزیه مواد آلی آنان بهره گرفت(21).

استفاده از کودهای دامی پوسیده یا کمپوست به میزان 8-6 تن در هکتار بعنوان کود پایه که باید در زمان کاشت ریزوم های بذری و در داخل چاله ها صورت پذیرد. بعلاوه استفاده از کنجاله گیاه روغنی "نییم" (Neem cake) به میزان 0/2-8/1 تن در هکتار بسیار مطلوب می باشد (18).

برای تکمیل تقویت مزارع زنجبیل معمولاً از کودهای مرکب 14-28-14 به میزان 850-600 کیلوگرم در هکتار سود می برند.

برای بهبود اراضی زیر کاشت زنجبیل با خاک های اسیدی غالباً از ترکیب کودی 18-18-18 بهره می گیرند(2).

برخی عقیده دارند که مزارع زنجبیل را بهتر است، در زمان کاشت و یا دوره های خاکدهی با کودهای متعادل و کم قدرت از جمله کود 5-5-5 یا 4-6-4 تقویت نمایند (21).

کاربرد مواد آلی نپوسیده در ضمن مراحل تجزیه شدن باعث وقایع نامطلوب زیر می شود :

1) تجزیه مواد آلی موجب جذب مواد غذائی خاک توسط میکروارگانیزم های فعال می گردد لذا مواد غذائی کافی در دسترس ریشه های زنجبیل قرار نمی گیرند.

2) تجزیه مواد آلی باعث افزایش نامناسب دمای خاک می گردد، که این موضوع برای گیاه زنجبیل مطلوب نخواهد بود(21).

کاشت زودهنگام یا "هَراکِش" (early) گیاه زنجبیل به جهت افزایش یافتن دوره رشد گیاه به کودهای شیمیائی بیشتری احتیاج دارد، تا سرشاخه های بیشتری تولید نماید (21).

افزودن کودهای شیمیائی پتاسه بهتر است، در طی آگوست تا سپتامبر (مرداد-شهریور) انجام پذیرد زیرا ریزوم های گیاه زنجبیل در این زمان تشکیل می شوند و توسعه می پذیرند (21).  

کودهای مصرفی کلیه مراحل رشد زنجبیل را شایسته است، که پس از پاشیده شدن در سطح بستر با خاک سطحی آمیخته سازند (2).

خاکدهی بوته های زنجبیل :

اطراف طوقۀ بوته های زنجبیل باید در دوره های معینی از زندگی گیاه خاکدهی (earth up ، hilling up ، mounding) گردند. خاکدهی ها در موفقیت پرورش گیاه زنجبیل و دستیابی به محصول مطلوب بسیار ضرورت دارند.

در این رابطه حدوداً 6-4 هفته پس از کاشت بذور زنجبیل باید به بررسی ناحیه طوقه "نوساقه ها" پرداخت آنگاه زمانی که رنگ صورتی روشن را در ناحیه طوقه گیاه مشاهده نمودید، باید همزمان با کوددهی به خاکدهی پای بوته ها اقدام ورزید.

کوددهی و خاکدهی بوته های زنجبیل باید هر 4-2 هفته یکبار تکرار شود. خاکدهی بوته های زنجبیل طی دو مرحله رواج بیشتری دارد (21،15،18).

شناسائی و کنترل آفات گیاهی زنجبیل :

اصولاً گیاه زنجبیل از جمله محصولات زود بازده ای (cash crop) است، که بیشترین خسارات را در شرایط ابتلاء به آفات و بیماریهای گیاهی متحمل می گردد.

شناسائی و کنترل آفات گیاه زنجبیل بسیار حائز اهمیّت می باشد زیرا آنها علاوه بر ایراد خسارات مستقیم بر سرشاخه ها و ریزوم های گیاه مزبور موجب انتقال برخی بیماریهای گیاهی و گسترش آنها در سطح مزرعه می گردند(19).

مهمترین آفات گیاهی زنجبیل عبارتند از :

1) سوسک چینی رُز (Chinese rose beetle) :

"سوسک چینی رُز" با نام علمی "Adoretus sinicus" که به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای دیده می شود. این آفت دارای عادت تغذیه ای شبانه (nocturnal) است لذا در زُمره شب پره ها قرار دارد.

این آفت معمولاً در اراضی کم ارتفاع طغیان می کند.

آفت مزبور تخم های خود را در داخل خاک می گذارد، تا پس از 4 روز تفریخ (hatch) گردند.

لاروها از مواد گیاهی در حال فساد و پوسیدن تغذیه می کنند.

آنها در طی روزها در لابلای کلوخه ها و برگ های خشک پنهان می شوند.

سیکل زندگی این آفت از مرحله تخم تا حشره کامل حدود 7-6 هفته به درازا می انجامد.

علائم خسارت این آفت شامل : سوراخ شدن (peppered) برگ ها و تبدیل آنها به ساختاری شبه اسکلتی می باشند(19).

2) سوسک رُز فولر (Fullers rose beetle) :

سوسک "رُز فولر" با نام علمی "Pantomorus godmani" از برخی واریته های گیاهی نظیر زنجبیل تغذیه می کند.

این آفت در اراضی مرتفع شیوع بیشتری دارد زیرا برای بقاء به دماهای خنک تری نیازمند است.

حشره بالغ در حدود 9-7 میلیمتر طول و یک خرطوم (snout) کوتاه دارد.

این حشره به رنگ قهوه ای روشن تا خاکستری دیده می شود(19).

3) ملخ ها (grasshoppers) :

ملخ ها گاهگاهی به برگ های زنجبیل آسیب می رسانند. این آسیب ها زمانی جدّی و مشکل آفرین می شوند، که جمعیت ملخ ها در منطقه ای به شدت افزایش یابند و غذای کافی برایشان فراهم نباشد (19).

4) مگس های زباله خوار (Scavenger flies) :

اصولاً برخی از حشرات درون بافت های گیاهی در حال فساد تکثیر می شوند. از اینگونه حشرات می توان به موارد زیر اشاره داشت :

1-4) مگس های "سِرفید" (Syrphid) از جمله "Eumerus marginatus"

2-4) مگس زباله خوار "اوتیتید" (Otitid scaverger fly) با نام علمی "Euxesta quadrivittata"

3-4) مگس پشه ای گزنده (sciarid gnat fly) (19).

حمله "مگس های زباله خوار" زمانی شدت می گیرد، که بوته های زنجبیل در وضعیت کمون یا دورمانسی واقع باشند. این مگس ها بر روی دُمگل های در حال تباهی تخمریزی می کنند، تا لاروهایشان پس از تفریخ به سمت ریزوم های گیاه در زیر خاک سرازیر گردند.

این لاروها به ایجاد تونل هائی در ریزوم های زنجبیل می پردازند و بدین ترتیب به کاهش ارزش بازاری آن مبادرت می ورزند (19).  

5) برگخوار زنجبیل (Scavenger flies) :

لاروهای "پروانه برگخوار" (armyworm) زنجبیل با نام علمی "Pseudaletia unipuncta" از قابلیت خسارتزائی قابل توجهی بر گیاه مزبور بویژه در شیوه بکارگیری تونل های مرتفع و گلخانه ها برخوردار است(15).

6) ساقه خوار زنجبیل (shoot borer) :

لارو پروانه "ساقه خوار" زنجبیل با نام علمی "Conogethes punctiferalis" اصلی ترین آفت مزارع مزبور می باشد. این آفت در طی جولای-اکتبر (تیر-مرداد) ظاهر می گردد.

مشاهده خال هائی در سطح خارجی ساقه های گیاه زنجبیل نشانه تهاجم آفت ساقه خوار می باشد بطوریکه اگر اینگونه ساقه ها را بموقع از محل خال ها بشکافند، به لاروهای خسارتزای آفت دست خواهند یافت (18).

روش های کنترل ساقه خوار زنجبیل عبارتند از :

1-6) بازرسی منظم از مزرعه (surveillance)

2-6) رعایت بهداشت زراعی (phytosanitary)

3-6) اسپری روغن "نییم" (neem oil) با غلظت 5/0 درصد و در مواقع ضرورت با فواصل زمانی دو هفته ای (fortnight)

4-6) استفاده از تله های نوری (light traps) برای جلب و جمع آوری بیدها یا شب پره های (moth) بالغ(18).

 

"برای مطالعه ادامه مطلب به بخش چهارم مقاله مراجعه نمائید."