مقالات کشاورزی اندیشه سبز پارسی

زنجبیل ؛ اِعجاز آشپزی ، ادویه سلامتی (12)
   (12) Ginger ; Culinary marvel , Health stunning
 
 

 
 
گردآوری و تدوین :
اسماعیل پورکاظم ؛ کارشناس ارشد زراعت ،
مدرّس مرکز آموزش کشاورزی گیلان
 
 
3) خاصیت ضد تهوّعی زنجبیل :
تهوّع از جمله عوارض و مشکلات سلامتی در انسان است، که می تواند به میزان زیادی از امورات روزانه و انجام وظایف بکاهد.
دانشمندان معتقدند که سنتز ماده شیمیائی "سیسپلاتین" (cisplatin) در بدن موجب بروز تهوّع ، استفراغ و جلوگیری از تخلیه معده می شود(9،11).
 
مصائب ناشی از بارداری (hyperemesis gravidarum) در بسیاری از زنان حامله عبارتند از :
1) تهوّع
2) استفراغ
3) کاهش وزن
4) ضعف عمومی
5) کم شدن آب بدن
این دردها غالباً از هفته بیستم بارداری نقصان می پذیرند گواینکه خاتمه آنها منحصراً با پایان دورۀ بارداری خواهد بود(11).
 
امروزه برای رفع تهوّع اغلب از داروهای قابل دسترسی چون : "بیسموت" (bismuth) استفاده می شود درحالیکه داروی مذکور دارای اثرات جانبی و معضلات متنابهی نظیر موارد زیر می باشد :
الف) بروز یبوست (constipation)
ب ) کاهش احتمال بارداری (9).
 
خاصیت ضد تهوّعی (relieve nausea) زنجبیل از دوران های بسیار قدیم مورد توجّه بوده است و توسط اطبای سنتی قابلیتی پذیرفته شده بود لذا آن را برای رفع تهوّع های صبحگاهی و دریازدگی تجویز می کردند(8).
 
زنجبیل باعث کاهش تهوّع و استفراغ در موارد زیر می گردد :
1-3) تهوّع هفته های اوّلیه بارداری (pregnancy)
2-3) تهوّع شیموتراپی (chemotherapy)
3-3) تهوّع ناشی از تغذیه ناسازگار با بدن و کاهش اشتها (loss of appetite)
4-3) تهوّع بعد از اَعمال جراحی (after surgery)
5-3) تهوّع حرکت (motion sickness) نظیر دریازدگی (sea sickness)
6-3) تهوّع صبحگاهی (morning sickness)
7-3) تهوّع ابتلاء به آمفولانزا (7،8،22،4،9).
 
دانشمندان اعتقاد دارند که زنجبیل می تواند اثرات تشعشعات گاما را در اشعه درمانی ها بکاهد (12).
 
نتایج بررسی در دانشگاه "مرکز پزشکی راچستر" (R.M.C.) نشانداد که زنجبیل می تواند در کاهش تهوّع ناشی از داروهای شیموتراپی مؤثر واقع گردد (8).
 
در 12 مورد آزمایش تحقیقاتی با مشارکت داوطلبانه 1278 زن باردار مشخص شد، که مصرف روزانه زنجبیل به میزان 5/1-1/1 گرم می تواند به کاهش علائم تهوّع ناشی از حاملگی با کمترین اثرات جانبی بینجامد ولیکن از اثربخشی نازلی بر استفراغ برخوردار می باشد (8،7).
 
در یک مطالعه از زنجبیل برای رفع انواع تهوّع بهره گرفته شد. در این پژوهش زنانی که دچار تهوّع صبحگاهی می شدند، با مصرف نوشیدنی زنجبیل در طی سه ماهۀ اوّل (trimester) بارداری در قیاس با مصرف شبه دارو توانستند از این مشکل خلاصی یابند. مصرف زنجبیل بصورت معنی داری در اکثریت بانوان دچار تهوّع حاملگی مؤثر واقع شد.
بعلاوه مصرف پروتئین و زنجبیل در طی دورۀ پس از شیموتراپی نشانداد که مبتلایان بدین ترتیب می توانند از میزان بکارگیری داروهای ضد استفراغ بکاهند (12).
 
در یک مطالعه ، عصاره های اَستنی و اتانولی زنجبیل مؤید اثرات ضد استفراغی بر علیه ماده شیمیائی "سیسپلاتین" (cisplatin) بعنوان تحریک کنندۀ استفراغ در سگ ها بودند.
عصاره (extract) اَستنی و عصاره اتانولی 50% زنجبیل در دُزهای 100 ، 200 و 500 میلیگرم بر کیلوگرم وزن زنده و همچنین آب زنجبیل (juice) در دُزهای 2 و 4 میلی لیتر بر کیلوگرم وزن زنده بر علیه اثرات "سیسپلاتین" برای تخلیه معده موش های صحرائی بکار گرفته شدند.
تمامی آمیزه های (preparation) زنجبیل مذکور باعث خنثی شدن اثرات "سیسپلاتین" در راستای رفع تأخیر در تخلیه معده شدند.
آب زنجبیل و عصاره اَستنی زنجبیل تأثیرات بیشتری در قیاس با عصارۀ اتانولی 50% بروز دادند.
تأثیرات آب زنجبیل در خنثی سازی "سیسپلاتین" نسبت به داروی تخصصی "اوندانس ترون" (ondansteron) بیشتر بود. محققین کاربرد آب زنجبیل را در رفع تهوّع بیماران سرطانی تحت درمان های شیموتراپی بسیار مفید می دانند (11).
 
در یک آزمایش به بررسی اثرات ضد تهوّع ناشی از حرکت (antimotion) پرداخته شد. در طی این آزمایش، تزریق آب زنجبیل به داخل ورید خرگوش که توسط دستگاه چرخنده الکتریکی به حرکت در آمده بود، انجام گرفت.
نتایج نشانداد که آب زنجبیل بنحو مؤثری توانسته است، موجبات خودبخودی جمع شدن معده و لاجرم تخلیه محتویات آن را فراهم آورد بطوریکه نهایتاً به کاهش تهوّع منجر گردید.
تکرار این آزمایش با استفاده از خوک گینه ای نیز نتایج مشابهی را به اثبات رسانید (11).   
 
"کمیسیون E" کشور آلمان بکارگیری ریزوم های زنجبیل را برای درمان سوء هاضمه (dyspepsia) و تهوّع ناشی از حرکت (کشتی ، قطار ، هواپیما) تأئید نموده است (5).
 
دانشمندان توصیه های زیر را با توجّه به نتایج حاصله بسیار مفید دانسته اند :
1$) جویدن زنجبیل خام یا نوشیدنی چای زنجبیل می تواند بعنوان درمان خانگی حالت تهوّع بویژه در موارد مصرف داروهای ضد سرطان مؤثر واقع گردد.  
2$) مصرف زنجبیل می تواند حالت تهوّع ناشی ازحرکت (motion sickness) را کاهش دهد امّا قادر به جلوگیری از استفراغ حاصله نیست.
3$) مصرف زنجبیل برای رفع تهوّع در دوران حاملگی زیانبخش نیست. برای این موارد بویژه می توان از زنجبیل به شکل های لوز و آب نبات سود جُست (20).
 
 
4) خاصیت ضد قارچی زنجبیل :
عفونت های قارچی در شرایط مختلفی از جمله موارد زیر در بدن انسان رُخ می دهند :
1-4) عفونت های مخمری (yeast infections)
2-4) سوختگی کشاله ران بویژه در ورزشکاران (jockitch) (8).
 
درمان عفونت های قارچی معمولاً بسیار دشوار می باشد و نیاز به دوره درمان نسبتاً طولانی دارد.
بعلاوه قارچ های مقاوم به اثرات داروها مرتباً در حال افزایش می باشند.
بررسی های متعدد پژوهشگران حاکی از اثربخشی ترکیبات زنجبیل بر فعالیت قارچ ها از جمله انواع مقاوم به داروها هستند (12).
 
دانشمندان معتقدند که زنجبیل دارای خواص ضد قارچی (anti-fungal) قوی است لذا از آن بخوبی می توان برای کنترل عوامل ایجاد کننده عفونت های قارچی (fungal infections) سود جُست (8).
 
مطالعات آزمایشگاهی انجام گرفته در ایران طی سال 2016 میلادی با عصاره زنجبیل نشاندهنده اثرگذاری آن بر کنترل رشد دو نوع "مخمر" (yeast) بوده اند، که معمولاً موجب بروز عفونت های دهانی قارچی در انسان می شوند (8).
 
پژوهش دیگری که در رابطه با قارچ زدگی (mycosis) انجام پذیرفت، مؤید کنترل عفونت های قارچی با کمک 29 واریته گیاهی از جمله زنجبیل بوده است (8).
 
 
5) خاصیت ضد سرطانی زنجبیل :
سرطان بیماری بسیار خطرناکی است، که در اثر رشد کنترل نشدۀ سلول های عادی بدن و تبدیل شدن به توده های غیر عادی سلولی موسوم به "تومور" حاصل می آید(7).
هر "تومور" نیازمند مجاری خونی یا رگ های (blood vessel) جدیدی برای دستیابی به رشد سریع می باشد.
دانشمندان دریافته اند که مهمترین عامل تحریک و حفظ شبکه های خونی جدید در تومورهای انسانی را ترکیبی بنام "عامل رشد درون رگی" یا "VEGF" (vascular endothelial growth factor) تشکیل می دهد. آنها بر این باورند که ترکیبات موجود در زنجبیل می توانند فعالیت "VEGF" را متوقف سازند(16).
 
در یک مطالعه به اثربخشی ماده "6-gingerol" برای جلوگیری از شکل گیری رگ های خونی جدید پرداخته شد. ترکیب "6-gingerol" در طی کشت بافت توانست از "VEGF" و "BFGF" در سلول های پوست انسان جلوگیری نماید. ترکیبات زنجبیل بخوبی توانستند ازدیاد سلولی را متوقف سازند.
زنجبیل همچنین توانست از رشد سلول های درون رگی آئورت (aorta) و قرنیه (cornea) موش جلوگیری نماید.
بعلاوه زمانیکه موش ها تحت تزریق "6-gingerol" قرار گرفتند، از رشد سرطانی سلول های "ملانوما" (melanoma) در آنها کاسته شد.
نتایج این آزمایش نشانداد که مصرف "6-gingerol" می تواند از تشکیل رگ های جدید در تومورهای سرطانی و ازدیاد سرطانی سلول های ملانوما جلوگیری نماید (16).
 
امروزه سرطان مهمترین بیماری مبتلابه بشر در سراسر جهان محسوب می گردد. دانشمندان عقیده دارند، که بسیاری از غذاها در ایجاد سرطان ها دخالت دارند درحالیکه برخی دیگر از مواد غذائی نظیر زنجبیل در جلوگیری از بروز سرطان ها مؤثرند(9).
 
دانشمندان متفقاً بر خواص ضد سرطانی (anti-cancer، cancer fighting) زنجبیل باور دارند و معتقدند که مصرف منظم زنجبیل بویژه عصارۀ آن می تواند موجب کاهش ابتلاء به سرطان شود.
دانشمندان باور دارند که زنجبیل قادر به نابود کردن سلول های سرطانی است. محققین این ویژگی زنجبیل را بواسطه حضور ترکیب شیمیائی "6-gingerol" می دانند، که به میزان فراوانی در ریزوم های زنجبیل یافت می گردد.
تاکنون عصاره زنجبیل در موارد متعددی بر علیه انواعی از سرطان ها بکار گرفته شده است(7،8،9،12).
 
تأثیرات زنجبیل بر علیه برخی از مهمترین سرطان ها بدین قرار می باشند :
1-5) سرطان معده (stomach ulcer) :
سرطان معده به ایجاد زخم های دردناکی در سرتاسر معده منتهی می شود و بدین ترتیب علائمی ظاهری مشابه معضلات زیر بروز می نمایند :
1-1-5) سوء هاضمه (indigestion)
2-1-5) خستگی مفرط (fatigue)
3-1-5) سوزش معده (heartburn)
4-1-5) ناراحتی های بطنی (abdominal discomfort)
مطالعات متعددی حاکی از آن هستند که مصرف زنجبیل می تواند از شکل گیری سرطان معده جلوگیری نماید(8،11).
 
دانشمندان دریافته اند که باکتری "Helico pylori" در ایجاد زخم معده دخالت دارد.
یک بررسی نشانداد که زنجبیل می تواند از فعالیت باکتری مذکور جلوگیری نماید بطوریکه مانع بروز زخم معده گردد (12).
 
تاکنون مطالعات متعددی در رابطه با تأثیر زنجبیل بر سرطان معده و محافظت از سلول های بدن با استفاده از موش های "آلبینو" صورت پذیرفته اند.
نتایج تحقیقاتی گوناگون حاکی از سرطان زائی داروهایی چون : "ایندومتاسین" ، آسپرین و "رسِرپین" (reserpine) در نواحی معده بوده اند.
بررسی های اخیر نشان داده اند که تجویز خوراکی عصارۀ اتانولی زنجبیل با دُز 500 میلیگرم در کیلوگرم وزن بدن می تواند از بروز سرطان معده در موش ها جلوگیری نماید(8).
 
مطالعات بر روی حیوانات طی سال 2011 میلادی نشانداد، که مصرف پودر زنجبیل می تواند از بروز سرطان معده  ناشی از مصرف مداوم آسپرین جلوگیری نماید (8).
 
 
2-5) سایر سرطان ها (other cancers) :
مطالعات آزمایشگاهی مؤید آن بوده اند که ترکیبات موجود در زنجبیل بر بلوکه کردن رشد و گسترش سلول های سرطانی در موارد زیر بسیار مؤثرند :
1-2-5) سرطان تخمدان ها (ovarian)
2-2-5) سرطان لوزالمعده یا "پانکراس" (pancreatic)
3-2-5) سرطان پروستات (prostate)
4-2-5) سرطان کولون (colon) (8).
 
بررسی های متعددی حاکی از آن هستند که زنجبیل می تواند موجب شکست بسیاری از انواع سلول های سرطانی نظیر سرطان های : ریه ، تخمدان ، کولون ، پستان ، پوست ، پروستات و لوزالمعده (پانکراس) شود (12).
 
در یک مطالعه که با مشارکت 30 نفر انجام پذیرفت، مشخص شد، که مصرف روزانه 2 گرم عصاره زنجبیل می تواند به نحو معنی داری از پیام ها یا سیگنال های مولکولی مسبب بروز پیش التهاب ها در "راست روده" یا "کولون" (colon) بکاهد(7).
 
مطالعه دیگری نشانداد که مصرف روزانه 2 گرم عصارۀ زنجبیل می تواند به کاهش التهاب کولون کمک نماید زیرا کولون از جمله اندام های بدن انسان است، که بیشترین پذیرش سرطان را دارا می باشد (9).
 
در یک مطالعه مشخص شد که عصارۀ اتانولی زنجبیل از خاصیت ضد تومورهای پوست موش برخوردار می باشد (11).
 
مطالعه دیگری برای بررسی اثرات زنجبیل بر سرطان "راست روده" یا "کولون" در موش ها صورت پذیرفت. موش ها بطور هفتگی به مدت 15 هفته تحت تزریق ماده ای سرطانزا (carcinogen) همراه با مصرف دهانی 50 میلیگرم بر کیلوگرم زنجبیل به صورت روزانه قرار گرفتند.
نتایج حاصله عبارت بودند از :
&1) چربی های پلاسما در اثر مصرف ماده سرطانزا اکسیده شدند و سرطان بنحو معنی داری افزایش یافت و همزمان از مقدار آنتی اکسیدان ها بنحو معنی داری کاسته شد.
&2) دریافت مکمل های حاوی زنجبیل توسط موش ها توانست بنحو معنی داری از بروز سرطان بکاهد. &3) زنجبیل توانست اکسیداسیون لیپیدها را کاهش دهد و بر سطوح آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیر آنزیمی بیفزاید (16).
 
یک پژوهش منتشره در "ژورنال پژوهشی جلوگیری از سرطان" (CPRJ) نشانداد که مکمل های حاوی زنجبیل می توانند از مخاطرات سرطان روده (colorectal) در حال گسترش در 20 داوطلب بکاهد (20).
 
تاکنون توانائی های ضد سرطانی زنجبیل بر علیه سرطان های : لوزالمعده (پانکراس) ، پستان و تخمدان بکرات گزارش شده اند(7).
 
 
6) خاصیت تسکین دردهای قاعدگی زنجبیل :
اغلب بانوان اجباراً باید مشکلات عادت ماهانه را برای چندین دهه در طول زندگی خویش که مصادف با سال های باروری آنان است، تحمل نمایند.
دردهای قاعدگی (menstrual pains) شامل دردهائی هستند که بانوان سنین باروری در طی سیکل های تخمک گذاری ماهیانه به آنها دچار می شوند. این دردها گاهاً آنچنان شدید و طاقت فرسا می گردند، که حتی امکان برخاستن از رختخواب را در صبحگاهان غیر ممکن و یا بسیار دشوار می سازند(7،8، 9).
 
دردهای قاعدگی معمولاً همراه با ناراحتی زیر بروز می کنند :
1-6) گرفتگی عضلات رحم (period cramps) یا انقباضات شکمی (dysmenorrhea)
2-6) سردرد (headache) (8،7).
 
برای رفع دردهای قاعدگی معمولاً به مصرف داروهای شیمیائی متوسل می گردند درحالیکه مصرف زنجبیل بخوبی می تواند بانوان را از چنین معضلاتی رهائی بخشد. زنجبیل یقیناً از توانائی کاهش دردهای قاعدگی برخوردار می باشد لذا از جمله مواد گیاهی کاملاً طبیعی است، که بطور سنتی برای تسکین چنین دردهائی بکار می رود(8،7،9).
 
نتایج بسیاری از بررسی های تحقیقاتی حاکی از آن هستند، که مصرف زنجبیل می تواند موجب تسکین معنی دار دردهای ناشی از قاعدگی گردد. یک مطالعه منتشره در "ژورنال مکمل های داروئی آمریکا" (َA.C.M.J) نشانداد که مصرف زنجبیل می تواند از دردهای قاعدگی بکاهد و تأثیراتی همانند داروهای شیمیائی از جمله "ایبوپروفن" و "مفانامیک اسید" برجا بگذارد. این نتایج حاکی از آن هستند، که مصرف 1 گرم از پودر زنجبیل می تواند معادل یک قرص "ایبوپروفن" در رفع دردهای قاعدگی کارساز باشد (8،9).
 
در یک بررسی 30 زن داوطلب را با پودر ریشه زنجبیل و شبه دارو تحت آزمایش قرار دادند. هر کدام از آنها کپسول های حاوی 250 میلیگرم پودر زنجبیل یا لاکتوز (بعنوان شبه دارو) را 4 دفعه (جمعاً یک گرم) در روز طی 4 روز ابتدای آزمایش بلعیدند.
مصرف مذکور با فاصله 2 روز مجدداً بهمان ترتیب تکرار شد.
شدت عارضه و میزان رهائی از آن در قبل و پس از هر دوره با دو سیستم اندازه گیری سنجیده شدند.
نتایج بررسی آماری نشانداد که 4/70 درصد شرکت کنندگان اعلام داشتند که علائم عارضه را با شدت کمتری پس از مصرف کپسول زنجبیل احساس نموده اند.
هیچگونه عارضه جانبی در زنان شرکت کننده مشاهده نگردید.
 امکان موتاسیون زائی زنجبیل که در باکتری "اشرشیاکولی" (Escherichia coli) گزارش شده است، در زنان باردار مذکور اندازه گیری نشد (11).
 
مطالعات دیگری در سال 2009 میلادی نشاندادند که مصرف زنجبیل می تواند موجب کاهش شدت و مدت دردهای قاعدگی شود (8،20).
 
در یک مطالعه با مشارکت 150 داوطلب زن مشخص شد که مصرف روزانه 1 گرم پودر زنجبیل در طی 3 روز اولیه دوره قاعدگی می تواند نظیر داروهای ضد درد از جمله "ایبوپروفن" و "مفنامیک اسید" موجب کاهش دردهای مذکور گردد (7).
 
در یک بررسی دو منظوره به تجویز چهار تیمار زیر برای بانوان مبتلا به دردهای قاعدگی به شرح زیر پرداخته شد :
*1) "ایبوپروفن" (ibuprofen)
*2) "مفنامیک اسید" (mefenamic acid) بعنوان یک داروی غیر استروئیدی ضد التهاب از جمله با علامت تجارتی "پونستل" (ponstel)
*3) پودر زنجبیل به شکل کپسول (ginger powder)
*4) شبه دارو یا "پلاسبو" (placebo)
نتایج بررسی نشانداد که زنجبیل می تواند همچون "ایبوپروفن" و "مفنامیک اسید" مؤثر واقع گردد(12).
 
 
7) خاصیت تنظیم قند خون زنجبیل :
بالا بودن قند خون (blood sugar) می تواند موجب بروز علائم منفی متعددی در انسان ها از جمله موارد زیر گردد:
1-7) تکرّر ادرار (frequent urination)
2-7) سردردهای مزمن (headaches & migraines)
3-7) تشنگی زیاد (thirst)
4-7) صدمات عصبی (nerve damage)
5-7) تعویق التیام زخم ها (impaired wound healing) (8).
 
 
"آلدوز ریداکتاز" (Aldose reductase) نوعی آنزیم با ترکیب قندی و شامل گروه آلدئیدی (CHO -) است، که نقش کوچکی در سلامتی انسان بازی می کند. دانشمندان معتقدند که متابولیسم غیر عادی این آنزیم مسئول بسیاری از عوارض ناشی از دیابت نیز می باشد. آنها همچنین بر این باورند که در زنجبیل حداقل 5 ترکیب شیمیائی وجود دارند که از سنتز آنزیم "آلدوز ریداکتاز" جلوگیری می کنند.
دانشمندان مذکور بر این عقیده هستند که مصرف زنجبیل می تواند نقش بارزی در کاهش قند خون و جلوگیری از عوارض دیابت داشته باشد (16،12).
 
دانشمندان متعددی دریافته اند که معضلات دیابت را می توان با زنجبیل محدود ساخت.
مطالعات حاکی از آن هستند که زنجبیل می تواند موجب : کاهش جذب آب ، کاهش ادرار و کاهش ورود پروتئین در ادرار گردد.
نتایج همچنین نشاندهندۀ ممانعت کنندگی زنجبیل از اثرات "آلدوز ریداکتاز" می باشند و بدین ترتیب خطرات دیابت را کاهش می دهد.
زنجبیل می تواند از سیستم عصبی در بیماریهای دیابت و چربی خون محافظت کند (12).
 
مشاهدات کلینیکی حاکی از آن هستند که زنجبیل قادر به تنظیم قند خون است. نتایج پژوهشی نشان داده اند که زنجبیل می تواند موجب تعادل قند خون ، کلسترول ، چربی خون و جلوگیری از اثرات جانبی ناشی ازدیاد آن را فراهم سازد (8،12).
 
زنجبیل توانسته است فعالیت ضد دیابت را در برخی مطالعات  با حیوانات نشان دهد آنچنانکه در یک مطالعه زمانیکه عصاره زنجبیل را به مدت 6 هفته به موش های صحرائی خوراندند، از توسعه دیابت در آنها کاسته شد.
محققین دریافتند که تجویز زنجبیل بنحو معنی داری باعث افزایش سطوح انسولین و کاهش سریع میزان گلوکز خون می شود.
مصرف زنجبیل همچنین توانست میزان "سِرُم کلسترول" ، "تری گلیسیریدها" و فشار خون را در موش ها کاهش دهد (16).
 
در یک بررسی با مشارکت 41 داوطلب مبتلا به 2 نوع دیابت در سال 2015 میلادی مشخص شد، که مصرف 2 گرم پودر زنجبیل در هر روز می تواند قند خون بالا را تا 12% کاهش دهد. مصرف زنجبیل در آزمایش مذکور توانست بنحو بارزی در طی 12 هفته از میزان HbA1c به میزان 10% بکاهد.
HbA1c مارکری برای سطوح قند خون در دوره های دراز مدت می باشد.
مصرف زنجبیل همچنین توانست 28% از نسبت ApoB/ApoA-I و 23% از مارکرهای دخیل در اکسیداسیون لیپوپروتئین ها بکاهد.
هر دو مورد فوق از اصلی ترین عوامل بروز بیماریهای قلبی هستند (7).
 
مطالعات انجام گرفته طی سال 2015 میلادی مؤید آن بوده اند، که مکمل های حاوی زنجبیل یقیناً موجب کاهش سریع و بلند مدت قند خون به ترتیب به میزان 12% و 10% می گردند (8).
 
 
8) خاصیت زنجبیل در تسکین تورّم و دردهای مفاصل ، ماهیچه ای و جراحات :
روماتیزم (rheumatism) ، تورّم مفصل زانو (knee osteoarthritis) و نقرس (gout) موسوم به بیماریهای مفاصل (arthropathy) از جمله عوارض ناخوشایندی محسوب می شوند، که ارتباط تنگاتنگی با دوران سالخوردگی اکثریت افراد جوامع دارند.
اولین مراحل بروز رماتیزم منبعث از اساس ایمنولوژی و ژنتیکی غشاء کپسول داخل مفصلی اشخاص دارد. مایع داخل کپسول با پیشرفت التهاب دچار کاهش زلالیت می شود و انعطاف پذیری خود را از دست می دهد، لاجرم غضروف های مفاصل دچار آسیب می شوند و تدریجاً تخریب می گردند و نهایتاً مفاصل بخش مهمّی از کارآئی خود را از دست می دهند.
دردها با پیشرفت بیماری فزونی می یابند، مفاصل دچار بدشکلی می گردند و تنش های جسمی-روحی شدت می پذیرند (13،11،12).
 
درمان های سنتی برای تسکین دردهای روماتیزمی مفاصل عبارتند از :
1) داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDS)
2) داروهای استروئیدی (stroids)
3) ترکیبات SH یا گروه "تئول" (Thiol group) یعنی ترکیبات آلی خاص از سولفید هیدروژن (H2S یا -SH2)    
4) عوامل جلوگیری کننده ایمنی بدن (immunosuppressive) (13).
 
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDS) معمولاً باید به مدت 3-1 ماه مصرف گردند، تا کارآئی لازم را بروز دهند و موجب کاهش علائم بیماری گردند. اینگونه داروها نظیر موارد ذیل دارای اثرات جانبی نامطلوبی بر کبد و سیستم ایمنی بدن انسان هستند :
a) "چاندرویتین" (chondroitin)
b) "گلوکوزامین" (glucosamine) (13).
 
"ایندومتاسین" (indomethacin) یک داروی ضد التهاب است، که معمولاً برای تسکین درد ناشی از التهاب نقرس ، آرتروز روماتیسمی و تورّم مفصل زانو تجویز می گردد.
بررسی مقایسه ای اثرات زنجبیل و "ایندومتاسین" نشان داد که مصرف مقادیر کمی از زنجبیل نیز می تواند همانند "ایندومتاسین" مؤثر واقع گردد بطوریکه گاهاً از تأثیرات بیشتری نیز برخوردار باشد.
بعلاوه "ایندومتاسین" دارای اثرات جانبی متعددی بشرح زیر است :
1$) ناکارآمدی کلیه ها در 40% افراد (renal insufficiency)
2$) یرقان یا زردی در 10% افراد (jaundice)
3$) سردرد در 12% افراد (headache)
4$) صدمات کبدی (harm to liver)
چنین عوارض نامطلوبی باعث شده اند که بسیاری از پزشکان برای اجتناب از بروز ناراحتی های مذکور به تجویز عصاره زنجبیل بجای "ایندومتاسین" بپردازند(12).  
 
پژوهشگران تخمین زده اند که حدود 750000 نفر از مردم ژاپن به بیماریهای مفاصل مبتلا هستند.
بعلاوه 6/6 میلیون نفر از جمعیت ایالات متحده آمریکا از داروی "گلوکوزامین" بعنوان نوعی مکمل غذائی جهت تسکین دردهای مفصلی استفاده می کنند (13).
 
امروزه از "کولاژن های" (collagen) دارای منشاء حیوانی در آخرین مراحل پیشرفت عارضه آرتروز بعنوان جایگزین غضروف (cartilage) سود می جویند.
"کولاژن ها" پروتئین های رشته ای موجود در استخوان ها ، غضروف ها و بافت های پیوندی هستند(13).
 
سایر مکمل هائی که برای درمان عوارض آرتروز استفاده می شوند عبارتند از :
1) "Chondroiten sulphate"
2) "Hyaluronic acid"
3) "Methylsulfonyl methane" یا "MSM"
4) "Cat`s claw"
5) "White willow" (13).
 
از ناشناخته ترین خواص زنجبیل را می توان تسکین دردهای عضلانی (ضرب دیدگی ، کشیدگی ماهیچه ها در اثر حرکات شدید) و جراحات دانست.
باید توجّه داشت که امروزه دردهای شدید عضلانی را غالباً با داروهایی نظیر "کدئین" (codeine) تسکین می دهند درحالیکه چنین داروهایی معمولاً دارای عوارض جانبی زیر می باشند :
الف) دل بهم خوردگی (upset stomach)
ب ) یبوست (constipation) (9).
 
زنجبیل به سبب قابلیت کاهش التهاب یا افروختگی می تواند از دردهای آرتروز مفاصل و آلام ماهیچه ای بکاهد. توانائی زنجبیل در تسکین دردهای مفاصل و ماهیچه ها (joint & muscle pain) و جراحات (soreness) از قدیم الایام مورد پذیرش اطباء قرار داشته است(8).
 
یک بررسی بیانگر آن بود، که مصرف روزانه 2 گرم زنجبیل به مدت 11 روز می تواند به کاهش متوسط تا زیاد دردهای ماهیچه ای و مفصل زانو ناشی از صدمات ورزشی منجر گردد (8،7).
 
مطالعه دیگری نشان داد که عصاره زنجبیل می تواند دردهای مفصل زانو را کاهش دهد ولیکن برای کاهش تورّم نیازمند دارو درمانی خواهد بود (8).
 
نتایج پژوهشی حاکی از آن بوده اند که زنجبیل دارای تأثیرات فوری نیست بلکه دردهای ماهیچه ای را به مرور تسکین می دهد. این موضوع می رساند که چنین نتایجی منبعث از ویژگی ضد التهابی زنجبیل است(7).
 
آرتروز مفاصل از بیماریهای شایع بویژه در افراد سالخورده می باشد. بیماری آرتروز گریبانگیر میلیون نفر از مردان و زنان در سراسر جهان است. این عارضه بویژه در بانوان با تورّم همراه است و تدریجاً شدت بیشتری می گیرد، تا جائیکه به تغییر شکل مفاصل می انجامد.
آرتروز مفاصل از دردهای موضعی ، کوفتگی عضلانی و و خشکی در تحرکات آغاز می شود و به آماس و تخریب مفاصل منجر می گردد بطوریکه هر گونه فعالیت از جمله قدم زدن بسیار دشوار می شود.
اشخاص مبتلا به آرتروز مکرراً به پزشکان مراجعه می کنند و خواستار تجویز داروهای ضد درد قوی می شوند درحالیکه اینگونه داروها دارای اثرات جانبی متعددی هستند، که اهمیتی کمتر از آرتروز ندارند.
در چنین مواردی بر اهمیت داروهای طبیعی نظیر زنجبیل افزوده می شود زیرا ترکیباتی نظیر "گینگرول" موجود در زنجبیل با خاصیت ضد التهابی می تواند به میزان قابل توجهی از دردها و خشکی مفاصل مبتلایان به آرتروز بکاهند.
پژوهش ها نشان می دهند که مصرف باقاعده زنجبیل توانسته است، در بسیاری از اینگونه بیماران سبب کسب انعطاف پذیری مجدد مفاصل و عضلات گردد و امکان فعالیت های حرکتی معمولی را برایشان مقدور سازد (7،9).
 
نتایج پژوهشی زیر حاکی از اثرات مفید زنجبیل در چنین مواردی هستند:
در یک بررسی بر روی 247 نفر مبتلا به آرتروز مفاصل دریافت شد که افراد مستفیض از عصاره زنجبیل به میزان کمتری درد را احساس می کردند لذا نیاز کمتری به داروهای ضد درد داشتند (7).
 
در آزمایش دیگری ، تجویز تلفیقی زنجبیل ، کُندرُ رومی (mastic) ، دارچین (cinnamon) و روغن کنجد (sesame oil) منجر به کاهش درد و خشکی مفاصل از طریق کاربرد موضعی در مبتلایان به آرتروز گردید.
کُندرُ رومی یا درخت مَصطکی با نام علمی "pistacia lentiscus" از خانواده بادام هندی یا "کاشیو" (cashew) است(7).
 
دانشمندان با توجه به خواص زنجبیل در تسکین دردها و عوارض آرتروز زمانیکه عصاره ریشه زنجبیل یا "GRE" (ginger root extract) را بر سلول های غضروف های (cartilage) سالم و مبتلا به آرتروز آزمایش نمودند، تدریجاً موجب کاهش التهابات میانجی در هر دو نوع سلول مزبور شدن ولیکن شدت اثرات بر سلول های آرتروزی بسیار بیشتر بود (16).
 
در یک بررسی که با شرکت 74 داوطلب در دانشگاه "جورجیا" آمریکا انجام پذیرفت، به هر یک از داوطلبان بصورت روزانه مکمل های حاوی زنجبیل داده شد.
نتایج پژوهش حاکی از اثربخشی معنی دار مصرف زنجبیل در کاهش درد و خشکی مفاصل ناشی از عارضه آرتروز روماتیسمی بودند(20).
 
 
9) خاصیت زنجبیل در کاهش دهندگی کلسترول خون :
کلسترول (cholesterol) برای سلامتی انسان لازم است زیرا در ساختار هورمون ها و ترشحات صفراوی (bile) شرکت می جوید ولیکن وجود مقادیر زیاد "کلسترول بد" یا "LDL lipoproteins" در خون به بالا رفتن احتمال بروز بیماری های قلبی کمک می کند (8،7).
 
مقدار "لیپوپروتئین ها" (lipoproteins) یا "کلسترول بد" خون با افزایش سن اشخاص فزونی می یابد و این موضوع به افزایش فشار بر قلب و سیستم گردش خون منجر می شود.
چنین معضلاتی اگر بموقع درمان نگردند، به مشکلات بزرگ و جدّی برای سلامتی انسان از جمله موارد زیر منتهی می گردند :
الف) حملات قلبی (heart attacks)
ب ) سکته ها (strocks) (9،8).  
 
اصولاً مصرف مواد غذائی می توانند تأثیرات شگرفی بر سطوح LDL برجا بگذارند لذا برای کمک به رفع چنین مصائبی معمولاً رژیم غذائی خاص از جمله ترکیبات حاوی اسید چرب اُمگا 3 (omega-3) توصیه شده اند، تا به کاهش "کلسترول بد" خون و رفع التهاب بدن مساعدت گردد ولیکن مواد غذائی سرشار از اسید چرب اُمگا 3 از جمله موارد زیر به آسانی در دسترس افراد قرار ندارند :
الف) گردو (walnut)
ب ) ماهی سالمون (salmon)
پ ) بذر کتان (flaxseed) (9).
 
دانشمندان اخیراً دریافته اند که زنجبیل از قابلیت کاهش دهندگی کلسترول (cut cholesterol) خون برخوردار می باشد (8،7،11).
نتایج پژوهشی نشان می دهند، که مصرف منظم زنجبیل می تواند از میزان "لیپوپروتئین های" خون بکاهد، فشار خون را متعادل سازد و سیستم گردش خون را به حالت عادی برگرداند.
دانشمندان مصرف روزانه چند گرم پودر زنجبیل را برای نیل به اهداف مذکور کافی دانسته اند(9).
 
نتایج آزمایشات متعدد نشان می دهند که مصرف زنجبیل می تواند میزان کلسترول و تری گلیسریدهای خون را به سطح عادی برساند و بدین ترتیب از مشکلات قلبی بکاهد.
یک پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی بابل در شمال ایران مشخص ساخت که مصرف زنجبیل می تواند به نحو معنی داری از میزان "کلسترول بد" خون (LDL) بکاهد و بر میزان کلسترول مفید خون (HDL) در قیاس با مصرف "شبه دارو" یا "دارونما" (placebo) بیفزاید (8).
 
مطالعه دیگری بر روی حیوانات نشان داد که زنجبیل همانند داروی "آتورواستاتین" (atorvastatin) می تواند از میزان "کلسترول بد" خون بکاهد (8).
 
در طی یک بررسی 45 روزه با شرکت 85 داوطلب مبتلا به کلسترول بالا مشخص شد، که مصرف 3 گرم پودر زنجبیل می تواندموجب کاهش اکثر مارکرهای "کلسترول بد" گردد (7).
 
در یک پژوهش با استفاده از "هیپوتیروئید" (hypothyroid) موش مشخص شد که عصاره زنجبیل می تواند نظیر داروی ضد "کلسترول LDL" موسوم به "atorvastatin" عمل نماید و از میزان "کلسترول بد" خون بکاهد(7).
 
در یک فعالیت تحقیقاتی به بررسی تأثیرات عصاره اتانولی زنجبیل در خرگوش هایی که طی 10 هفته با جیره حاوی کلسترول تغذیه می شدند، پرداخته شد.
نتایج حاصله مبین آن بودند که زنجبیل می تواند بنحو معنی داری از سطح کلسترول بکاهد بطوریکه با داروی تخصصی و استاندارد ضد کلسترول خون موسوم به "جِمفیبروزیل" (Gemfibrozil) که به شکل خوراکی مصرف می شود، قابل مقایسه بود. مصرف عصاره زنجبیل توانست از تصلّب شرائین (atherosclerosis) جلوگیری نماید، که این موضوع بیانگر خاصیت زنجبیل بعنوان داروی ضد چربی مازاد خون (hyperlipidemic) بوده است (11).
 
 
مطالعات گوناگون نشان داده اند که زنجبیل می تواند میزان کلسترول و "تری گلیسیریدهای" خون را در انسان و حیوانات کاهش دهد (7).  

"برای مطالعه ادامه مطلب به بخش سیزدهم مقاله مراجعه نمائید."