مقالات کشاورزی اندیشه سبز پارسی

چکیده:

استان های شمالی کشور یعنی گیلان، مازندران و گلستان مجموعاً حدود 80% برنج ایران را تولید می کنند. سطح زیر کشت برنج در ایران حدود 700 هزار هکتار می باشد که حدوداً 7% از شالیزارهای دنیا را تشکیل می دهد. گیلان دارای 230 هزار هکتار شالیکاری است که 93% این اراضی دارای مالکیت کمتر از 10 هکتار می باشند. شهرستان رودبار زیتون یکی از شهرستان های استان گیلان می باشد که دارای 3370 هکتار شالیکاری می باشد.

 برای تهیه برنج مرغوب، کشاورزان تلاش های فراوانی انجام می دهند که شامل مراحل کاشت، داشت و برداشت است. این مراحل به نوبه خود شامل عملیات مختلفی هستند که بشرح ذیل می باشند:

1 – مرحله آماده نمودن زمین قبل از کاشت: این مرحله شامل خاک ورزی (شخم)، مرزکشی و کرت بندی، ماله کشی و تسطیح نهایی و نهرکشی و لایروبی انهار می باشد.

2 – تهیه خزانه: برای تهیه خزانه از دو روش سنتی و ایستگاهی استفاده می شود. بعد از اینکه خزانه تهیه شد مقدار بذر لازم تهیه و آماده سازی می شود یعنی بذر سبک و سنگین و ضد عفونی و خیسانده می شود و آنگاه بذر پاشی صورت می گیرد. برای مراقبت از نشاء ها، علفهای هرز کنده می شوند و برای اینکه نشاءهای سالم و پرپنجه باشند از کودهای شیمایی و برای مبارزه با آفات و امراض از سموم استفاده می شود. همچنین برای مقابله با سرمای بهاره از پلاستیک جهت پوشانیدن نشاءها استفاده می گردد.

3 - مرحله کاشت: در این مرحله نشاء ها را از خزانه کنده و به زمین اصلی انتقال می دهند.

4 – مرحله داشت: این مرحله شامل کود پاشی می باشد که معمولاً از سه نوع کود شیمیایی اوره، دی فسفات آمونیوم  (سوپر فسفات تریپل)، کلرور پتاسیم استفاده می کنند. دیگر عملیات در این مرحله، مبارزه با آفات، بیماری ها و علف های هرز (وجین) می باشد. شایع ترین آفت و بیماری بترتیب، کرم ساقه خوار برنج و بلاست می باشد. در مبارزه با آفت کرم ساقه خوار از روش بیولوژیک که با نصب تریکوکارت های حاوی زنبور تریکوگراما است استفاده    می شود و یا ازطریق سم پاشی در مزارع بصورت دستی یا ماشینی انجام می گیرد. در مبارزه با علف های هرز کشاورزان یک تا دو مرحله وجین انجام می دهند. آبیاری هم یکی از مهمترین اصول عملیات داشت می باشد.  

5 – مرحله برداشت: این مرحله به دو صورت دستی و ماشینی انجام می گیرد که در شهرستان رودبار بیشتر به روش دستی  صورت می پذیرد. در روش دستی درو و دسته بندی و جمع آوری محصول توسط کارگرهای ماهر انجام    می گیرد.

6 – خرمنکوبی: با درو برنج و حمل آنها به انبار، کار خرمنکوبی که بیشتر با خرمنکوب های پشت تراکتوری متداول است آغاز می شود و پس از خرمنکوبی شالی های بدست آمده را جهت تبدیل به برنج سفید و خشک کردن به کارخانجات شالیکوبی حمل می کنند.

7 – تبدیل شلتوک به برنج: مقدار شالی بدست آمده را جهت تبدیل به برنج سفید به کارخانجات شالیکوبی حمل می کنند. درکارخانجات شالیکوبی رودبار به ازای هر100 کیلوگرم برنج سفید 5 کیلوگرم برنج سفید از کشاورزان بعنوان هزینه خشک کردن و تبدیل دریافت می گردد.

مقدمه :

برنج مهمترین گیاه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری  بوده و از نظر ارزش غذائی دارای 27% انرژی و 20% پروتئین است که پس از گندم دومین منبع تأمین کننده غذای انسانها بشمار می آید . کشورهای آسیائی ازجمله ایران بعلت دارابودن آب و هوای مناسب مراکزاصلی تولید برنج بوده و بیشترین تولید مربوط به این کشورها است .

 گرچه درگذشته میزان مصرف برنج درکشورما زیادنبوده وتولید برنج کشورعلاوه برمصرف داخلی مقداری نیز به خارج از کشور صادر می شد اما عواملی چون رشد جمعیت ، افزایش درآمد ، قدرت خرید مردم و علاقه به مصرف و افزایش نسبی جمعیت شهری نسبت به روستائی میزان تقاضا برای برنج روبه فزونی نهاد. تحقیقات و مطالعات و بررسی هائی که زمینه افزایش تولید این محصول راباتوجه به محدودیت منابع تولید و افزایش جمعیت و نیاز روز افزون به موادغذائی فراهم آورد ، امریست اجتناب ناپذیر و ایجاب می نماید که ضمن تلاش درتولید هرچه بیشتراین محصول نهایت صرفه جوئی و جلوگیری ازضایعات بعمل آید تاعلاوه برکاهش ورود برنج به کشور زمینه برای عدم وابستگی اقتصادی آن نیز فراهم گردد . دراین رابطه بابرطرف کردن مشکلات ، نارسائیها و تنگناهای موجود باید قدمهای موءثری درزمینه شکوفائی اقتصادی برداشت چراکه استقلال اقتصادی همواره پشتیبان استقلال سیاسی بوده و استقلال سیاسی بدون استقلال اقتصادی پایدار نخواهد بود .

 بدون شک توانایی تولید کافی محصولات استراتژیک ( گندم ،  برنج و ... ) اگر بعنوان عامل اصلی درقدرت واستقلال سیاسی نباشد حتماً بعنوان عامل تعیین کننده خواهد بود . نیل به خودکفائی نسبی درمحصولات کشاورزی بویژه گندم و برنج که غذای غالب افراد جامعه است و بی نیازشدن از واردات اینگونه محصولات آسیب پذیری کشورمارا در زمینه سیاسی و اقتصادی بیمه خواهد کرد . بنابراین اجرای هرگونه طرحی که سبب افزایش راندمان و عملکرد این محصول شود گامی درجهت خودکفائی و استقلال اقتصادی و سیاسی کشور خواهد بود .   وزارت بازرگانی مصرف سرانه برنج کشوررا 46 – 42 کیلوگرم اعلام نموده است .

مرحله آماده نمودن زمین قبل از کاشت:

 اجاره بهاء زمین:

درروستاها کشاورزان، شالیزارهای خود را به دوصورت اجاره و سهم بری دراختیار زارعین قرار می دهند که باتوجه به عرف منطقه حدود 8000000 ریال می باشد که درصورت اجاره به ازای این مبلغ برنج سفید و در صورت سهم بری یا مناصفه،  محصول (شالی) توسط زارع به مالک داده می شود. البته مالک بعضی از نهاده ها       (بذر، کود  و ... ) را دراختیار زارع می گذارد.   

1 – خاک ورزی (شخم):

شخم درشالیزار به دو صورت انجام می گیرد  :

1 – با  تراکتور

2 – باتیلر

 دراواخر پائیز و قبل از رسیدن سرما، کود دامی کاملاً پوسیده را در سطح مزرعه پخش نموده و سپس زمین را بوسیله تراکتور درعمق 20 – 15 سانتی متری شخم می نمایند  . هرگاه نشاء برنج توسط ماشین نشاء کار صورت گیرد عمق شخم را حداکثر 15 سانتی متر درنظر می گیرند زیرا عمق خاک بیشتر از 15 سانتی متر پس از آماده سازی زمین و موقع نشاء، هم برای تردد ماشین نشاء کار و هم برای استقرار بوته های نشاء مشکل ایجاد می کند. بعد از آن مزرعه را در بهار غرقاب نموده و پس از گلخرابی آن را ماله کشی می کنند امّا شخم با تیلر، ابتدا مزرعه را غرقاب نموده و سپس عملیات گلخرابی انجام میگیرد. مهمترین و اولین مرحله برنجکاری راعملیات خاک ورزی مناسب تشکیل می دهد و حدود 8/23% انرژی نهاده های مصرفی ضمن خاک ورزی شالیزار بکار می رود درحالیکه کل انرژی مصرفی یعنی انرژی معادل نیروی انسانی، ماشین، دام، موادسوختی،کود سم، بذر و آبیاری تشکیل می شود.

 خاک ورزی اولیه را باید دراواخر پاییز یا زمستان انجام داد درحالیکه خاک ورزی ثانویه تا اوایل یا اواسط فروردین به تعویق می افتد. ضمن خاک ورزی ابتدا مزرعه راکاملاً غرقاب می کنند و پس از چند روز که خاک شالیزار کاملاً از آب اشباع گردید اقدام به مخلوط کردن خاک سطحی می نمایند. به عملیات مخلوط کردن آب و خاک درشالیزار، عملیات گلخرابی و یا پادلینگ (Puddling)می گویند. هزینه  هردفعه شخم 530000 ریال ودر دو مرتبه کل هزینه 1060000ریال می باشد. 

مرزکشی و کرت بندی :

بعد از شخم، زمین را مرزکشی و کرت بندی می کنند. برای مرزکشی و کرت بندی زمین 5 نفر نیروی انسانی که هزینه  هر نفر 160000 ریال وکل هزینه آن 800000 ریال می باشد، لازم است. البته اگر اراضی تسطیح شده باشد تعداد نیروی مورد نیاز برای مرزکشی و کرت بندی کمتر خواهدبود. همچنین اگر اراضی درحاشیه جنگل و روستاهائی که دامداری درآنجا رواج دارد، واقع شود بعلت تخریب مرزها توسط دامها ، نیروی انسانی بیشتری موردنیاز می باشد.

   ماله کشی و تسطیح نهایی:

 هزینه عمل تسطیح زمین (ماله کشی) و آب تخت نمودن 540000 ریال در هکتار می باشد.

 نهر کشی ولایروبی انهار:

 برای انجام لایروبی و نهرکشی نیاز به 3 نفرنیروی کارگری درهکتار می باشد که برای هر نفر روزانه 150000ریال و کل هزینه آن 450000 ریال محاسبه شده است.

2 – عملیات تهیه خزانه:

 خزانه های رایج: 

 الف) خزانه سنتی         

ب) خزانه ایستگاهی (ژاپنی)

یک خزانه خوب و مناسب باید دارای شرایط زیر باشد. نزدیک بودن به زمین اصلی، دسترسی به آب و زهکشی مناسب، آفتابگیر بودن مزرعه، عاری بودن از علفهای هرز و ...

 الف-  همزمان با جوانه دارکردن بذر، خزانه را ابتدا دوبار عمود برهم درعمق 12 سانتی متری شخم زده و سپس جهت تقویت خزانه، کوددامی خصوصاً کودمرغی که دارای 11-8 درصد ازت و 5-4 درصد پتاسیم می باشد درخزانه پخش می نمایند. کودهای دامی باید کاملاً پوسیده باشند تا اولاً تخمیر لازم صورت گرفته و گازهای حاصله متصاعد شده باشد و ثانیاً بذر علف هرز موجود درآنها در اثر گرمای حاصل از تخمیر ازبین رفته باشد.

ب– پس از پخش کودهای دامی و شیمیایی، سطح خزانه را لگدکوب می کنند تا اولاً کودها باخاک به طور کامل مخلوط گشته و ثانیاً زمین خزانه سفت شده و ریشه برنج به اعماق خاک نفوذ ننماید تا اینکه کندن نشاء آسان بوده و نوک ریشه های بذر برنج که درجذب عناصر غذایی نقش مهمی را ایفا می کنند قطع نگردد و ثالثاً ریشه گیاه برنج بتواند از مواد غذایی سطح خاک استفاده نماید. 

در روش ایستگاهی، معمولاً بسترها را به عرض 2/1 – 1 متر و طول حدود 10 متر در نظر می گیرند. فاصلۀ بین دو بستر نیز حدود 20 سانتیمتر و به صورت جوی در نظر گرفته می شود. سطح مورد نیاز خزانه برای کشت یک هکتار زمین اصلی در این روش برابر با 250 مترمربع است. برای اینکه بتوان نشاءهای سالم و قوی تولید کرد، لازم است که از خزانه مراقبت های زراعی لازم به عمل بیاید. این مراقبت ها شامل استفاده از پوشش نایلونی، کودپاشی، مبارزه با   علف های هرز و کنترل حشرات زیان آور خزانه است. برای ایجاد خزانه 2 نفر نیروی انسانی لازم است که هزینه هر نفر 150000 ریال و کل هزینه 300000 ریال  می باشد.

مقدار بذر:

مقدار بذر مصرفی که با توجه به نوع و ارقام برنج و مکان آن متفاوت می باشد. مقدار بذر مصرفی در خزانه ژاپنی 80 تا100کیلوگرم برای ارقام محلی و اصلاح شده می باشد و برای برنج هیبرید 20 تا 25 کیلوگرم نیاز می باشد. این مقدار بذر برای روش مکانیزه 150 تا 180 گرم بذر جوانه دار شده برای ارقام محلی و اصلاح شده و برای برنج هیبرید 80گرم در هر جعبه می باشد. هزینه تمام شده برای تهیه بذر بستگی به نوع رقم از 660000 تا 1400000 ریال متفاوت است. بنابراین اگر میانگین، 100 کیلوگرم در نظر گرفته شود هرکیلو 15000ریال و کل هزینه 1500000 ریال می باشد.

آماده سازی بذر (ضدعفونی و خیساندن):

آماده سازی بذر شامل سبک و سنگین کردن، ضدعفونی، نگهداری درگرمخانه، هوادهی و آب پاشی می باشد. برای سبک و سنگین کردن از محلول آب و نمک به غلظت 15% (3کیلوگرم در 18 لیتر آب) استفاده می کنند که بذور سالم در روی محلول و بذور سنگین و سالم در ته ظرف می مانند و بذور سالم را بلافاصله با آب معمولی چندین بار شستشو می دهند و برای ضدعفونی بذور نیز آن را در آب ولرم و محلول قارچ کش به مدت 24 تا 48 ساعت قرار می دهند.  بذرهای ضدعفونی را باید بدون شستشو جوانه دارکرد. برای جوانه دار کردن بذور آنها را به مدت 4 – 3 روز درگوشه ای از زمین روی آسفالت ریخته و روی آن گونی قرار داده و سپس روی گونی را با علف هرزی به نام پِلهُم یا آقطی  می پوشانیم تاگرمای لازم برای جوانه زنی بذر، تولید و حفظ شود. مکانی که به این ترتیب آماده شد را اصطلاحاً گرمخانهِ می گویند. در مناطقی که پِلهُم وجود ندارد می توان از علف های هرز پهن برگ دیگر استفاده کرد. کل هزینه دراین مرحله حدود 150000ریال می باشد .

بذرپاشی:

بذرپاشی معمولاً بین 25 فروردین تا اول اردیبهشت انجام می شود که باتوجه به شرایط آب و هوایی ممکن است دیرتر و یا زودتر صورت پذیرد . برای بذرپاشی1 نفر نیروی انسانی نیاز می باشد که هزینه آن 150000 ریال می باشد.

مصرف کود شیمیایی، سم و سمپاشی درخزانه:

مقدار 2 تا 5/2 کیلوگرم ازکودهای اوره، سوپرفسفات تریپل و کلرور پتاسیم در  100 مترمربع خزانه مصرف میگردد. تمامی کودهای فسفره و پتاسه به همراه 5/1 کیلوگرم کود اوره باید قبل از آخرین مرحله آماده کردن خزانه به زمین داده شده و با خاک مخلوط شودو بقیه اوره بعنوان کود سرک بین 15 تا 20 روز پس از بذر پاشی بطور یکنواخت در بستر خزانه استفاده شود که این مقدار کود نیز با توجه به ارقام آن تغییر می کند. هزینه کل ارزش کود و سم و کودپاشی و سمپاشی  درخزانه به مبلغ 150000 ریال می باشد.

استفاده از پوشش نایلونی برای خزانه:

اکثر ارقام برنج نسبت به سرما حساس هستند، به نحوی که سرما موجب از بین رفتن نشاءها در خزانه و حتی درزمین اصلی می شود. برای جلوگیری از خسارت های سرما در اوایل بهار و کمک به زود رس کردن نشاءها، بعد از بذرپاشی، روی بستر خزانه را با نایلون می پوشانند. روش کار به این ترتیب است که روی بستر خزانه، کمان های چوبی، فلزی به فاصله های تقریباً 50 سانتی متر از هم قرار داده و روی کمان ها را با نایلون می پوشانند.  برای 100 مترمربع خزانه، مقدار55 متر نایلون با عرض 4 متر (به صورت دولا) نیاز  است. این نایلون را به ازای هردوبسترکنار هم، حدود 11 متر برش داده و روی کمان ها می کشند. کل هزینه تهیه نایلون برای پوشش خزانه حدوداً264000 ریال می باشد.

پوشش خزانه:

برای پوشش دادن خزانه بوسیله نایلون 1 نفر با هزینه 150000 ریال لازم است. 

3 – کاشت :

کندن نشاء و حمل آن به زمین اصلی:

در خزانه با دست، یقه و ریشه گیاه را گرفته و از محل خود بیرون می آورند و سپس بسته بندی کرده و به زمین اصلی انتقال می دهند و کشت می نمایند. عمق نشاء حداکثر سه سانتیمتر و فاصله نشاء برای ارقام زودرس و کم پنجه مثل خزر 20×20 و برای ارقام پر پنجه و دیررس 25×25 سانتیمتر می باشد برای این منظور2 نفر نیروی انسانی که برای هر نفر کارگر 180000 ریال و کل هزینه آن 360000 ریال نیاز می باشد.

نشاءکاری :  

باتوجه به ارقام ، زمان انتقال و فاصله ردیف ها تغییر می کند ولی معمولاً زمان انتقال موقعی است که بوته ها 3 الی 4 برگی هستند. فاصله کاشت برای ارقام محلی 20×20 ودرارقام اصلاح شده و هیبرید 25×25 سانتیمتر توصیه می شود. موقع نشاء، مزرعه باید بدون آب باشد زیرا اولاً درحین حرکت نشاگرها و یا کارگرها که با دست نشاء    می کنند، گازهای مضر درخاک متصاعد می گردند و دوماً نشاءها درعمق مناسبی قرارگرفته و به خوبی درخاک مستقر  می شوند. بعد از نشاء نیز به مدت 3 – 2 روز بسته به آب و هوای منطقه، مزرعه را آبیاری ننموده تا ریشه ها کاملاً در خاک مستقر شوند.

 در زمان حمل نشاءها از خزانه به زمین اصلی نباید نوک نشاءهای برنج را گرفت زیرا در اثر سنگینی ریشه های برنج که به گل چسبیده اند، نوک برگهای نشاء پاره می شوند و یا در اثر گل آلود بودن دست ها، برگهای نشاء گل آلود    می شوند و در اثر عدم انجام فتوسنتز برگها می سوزند و لذا باید حمل نشاء ها از تشتک و یا نایلون هایی که به شکل قایق در می آورند استفاده نمود. برای نشاء کاری به 15 نفر نیروی انسانی با هزینه هر نفر 180000 ریال و هزینه کل 2700000 ریال نیاز می باشد.

4 - داشت:

این مرحله شامل: کنترل علفهای هرز (وجین)، مصرف کودهای شیمیایی، مبارزه شیمیایی با آفات و بیماریها، آبیاری و مبارزه بیولوژیک می باشد.

مصرف کودهای شیمیایی درزمین اصلی:

الف) تهیه و حمل کود شیمیایی : برای ارقام بومی ( صدری ) کود اوره بمقدار 150 کیـلوگرم ، کود سوپر فسفات تریپل 50 کیلوگرم وکلرور پتاسیم 50 کیلوگرم مصرف می شود، قیـمت هر کیلو بترتیب 5/483  و 5/548 و 5/443 ریال و کل هـزینه تهیه کودشیمیایی 122125 ریال می باشد. برای ارقام پرمحصول، مقدارکود اوره 180 کیلوگرم، سوپرفسفات تریپل 50 و پتاسه 200 کیلوگرم توصیه شده است که کل هزینه تهیه آن  203155 ریال می باشد.

ب) کودپاشی:

 برای ارقام بومی 1 نفر نیروی انسانی جهت کودپاشی با هزینه 120000 ریال و برای ارقام پر محصول 2 نفر نیروی انسانی با هزینه 240000 ریال درنظرگرفته می شود.

مبارزه بیولوژیک:

 استفاده از زنبور تریکوگراما :

یکی از راههای مبارزه بیولوژیک علیه آفت کرم ساقه خواربرنج استفاده از زنبورتریکوگراما می باشد. نحوه مبارزه باکرم ساقه خوار برنج در مرحله تخم کرم ساقه خوار می باشد. پروانه کرم ساقه خوار در شالیزارهای گیلان 2 الی 3 نسل تخم گذاری می کند. بمنظور مبارزه با این آفت زمانی که حداکثر پروانه ها با توجه به پیک آفت رویت می شوند، باید زنبورها را در مزرعه رهاسازی نمود. این زنبورها که تخم آنها در مرحله شفیرگی می باشد و برروی تریکوکارتها چسبانده شده اند را درمزرعه به ازاء هرهکتار یکصد عددتریکوکارت در هرمرحله (تا 3 مرحله) را با فاصله 10 متر از یکدیگر درداخل مزرعه برروی بوته های برنج نصب می نمایند.

زنبور تریکوگراما پس از 24 ساعت از تخم خارج شده و پس از جفت گیری شروع به تخمگذاری برروی تخم پروانه کرم ساقه خواربرنج می کند و بجای اینکه از داخل تخم کرم ساقه خوار، لارو ساقه خوار خارج شود، لارو زنبور تریکوگراما پس از اینکه ازمحتویات داخل تخم کرم ساقه خوارتغذیه نمود، از آن خارج می شود.

 الف) تریکوکارت: به تعداد300 کارت درسه مرحله به ارزش 40000 ریال.

  ب) نفرروزکار:  برای نصب تریکوکارت بالغ بر  140000 ریال هزینه دارد.

تهیّه سم و حمل آن وسمپاشی :

کنترل آفات:

 از آفات مهم مزارع شالیزار می توان به کرم ساقه خوار برنج با نام علمی(Chilo suppressalis) و کرم سبز برگخوار برنج با نام علمی (Naranga aenescens moor) اشاره نمود. درمورد کرم ساقه خوار اگر خزانه به دستجات تخم آفت ساقه خوار آلوده باشد باید برگهای آلوده را جدا نمود و منهدم ساخت. در مزرعه تا زمان حداکثر پنجه زنی (مرحله رویشی گیاه) می توان از سموم حشره کش دیازینون 10% گرانول به مقدار 15 کیلوگرم برای نسل اول کرم ساقه خوار، دیازینون 5% گرانول به مقدار 30 کیلوگرم برای نسل دوم یا 40- 30  کیلوگرم پادان 4 % و یا ریجنت 2/. % به مقدار 20 کیلوگرم درهکتار در دو مرحله استفاده نمود. اما در سالجاری در شهرستان رودبار بیشتر از سموم دیازینون به مقدار 25 کیلوگرم در هکتار استفاده شده است که ارزش هر کیلوگرم دیازینون 10% گرانول 17000ریال است که کل هزینه آن به مبلغ 425000 ریال می باشد.

در نسل دوم لازم است اوج پرواز پروانه ساقه خوار با استفاده از تله نوری تعیین شود. 7 – 5 روز بعد از اوج پرواز پروانه ها یا نمونه برداری از حالات مختلف رشدی آفت در زمین اصلی در صورتی که 3-2 عدد لارو در مترمربع یا 8-6 عدد لارو درصدساقه مشاهده شد اقدام به سمپاشی نمود. در این مرحله تاقبل از برداشت محصول باتوجه به بیولوژی آفت و تداخل نسل 2 و 3 می توان از امولسیون دیازینون 6% یا اکامت 50%به مقدار یک درهزاراستفاده کرد و بصورت محلول پاشی به کمک سمپاش برروی بوته های برنج بکار برد. برای مبارزه با کرم سبز برگخوار برنج درشرایط طغیانی بویژه نسل 3 و 4 درشرایط مساعد آب و هوایی (نظیر بارندگی، ابری بودن هوا، رطوبت بالا و ...) با پودر قابل تعلیق 85 % سوین (کارباریل) با سمپاش مجهز به همزن مکانیکی به مقدار 3- 2 کیلوگرم در هزار و یا حشره کش مالاتیون دو لیتر در هزار استفاده نمود.

 کنترل بیماری :  

مهمترین بیماری برنج، بیماری سوختگی غلاف برگ (  Sheath blight) است. این بیماری بیشتر به ارقام پر پنجه با کاشت متراکم حمله می کند.عامل بیماری قارچ Thantephous cucnmeris  می باشد که فرم غیر جنسی آن  Rhizoctonia solani   است. یکی دیگراز بیماریهای برنج بلاست است که عامل بیماری قارچی است به نام  Pyricularia oryzae که جزء قارچهای ناقص (قارچهای ناقص فرم جنسی ندارند) می باشد. از دیگر بیماریها، بیماری لکه قهوه ای برنج با نام علمی ( Brown spot ) و بیماری پوسیدگی طوقه (ژیبرلا) می باشد. برای کنترل بیماری شیت بلایت با توجه به حساسیت نسبی ارقام پر محصول در صورت آلودگی 20% ازسـاقه ها درمـرحله شکم، می توان از قـارچکش روال تی اس (پودر وتابل 5/25%) به میزان 1 کیلو در هکتار و یا قارچکش تیلیت به میزان یک لیتر استفاده نمود.                                                            

در بیماری بلاست که ارقام اصلاح شده نسبت به آن مقاوم اند اما در ارقام حساس استفاده از قارچکش ها نظیر ادی فنفوس (هینوزان)، وین، تری سیکلازول به ترتیب با نسبتهای 400 میلی لیتر، نیم کیلوگرم، یک لیتر در هکتار می توان استفاده نمود. برای بیماری لکه قهوه ای ضد عفونی بذر با قارچکش تریفمین و یا سلست به ترتیب با نسبت 3 و 2 میلی لیتر در یک لیتر آب بصورت سمپاشی مزرعه میتوان استفاده نمود. بنابراین در هر هکتار 2 لیتر سم به ارزش هر لیتر 64000 ریال و مجموعاً 128000ریال استفاده می شود .  برای سمپاشی یک هکتار مزرعه 3 نفرنیاز می باشد، هزینه دستمزد هر نفر کارگر 160000ریال و در مجموع 480000 ریال می باشد.

کنترل علفهای هرز:

یکـی از مهمتـرین علفـهای هـرز شـالیـزارهـای غـرقـابـی شهرستـان رودبـار، سوروف است که نام علمی آن (Echinochloa crus _ galli) و از خانواده گرامینه و از گروه باریک برگها می باشد. در اوایل رشد شباهت زیادی به گیاه برنج داشته و درخزانه همراه با نشاء برنج برداشت می شود و در زمین اصلی کشت می گردد و پس از 3-2 هفته بعد از نشاء درمیان بوته های برنج رشد نموده و پنجه های بازی تولید می نماید که باعث خسارت شدیدی به برنج  می گردد.

بهترین روش برای مدیریت کنترل علفهای هرز براساس آستانه بحرانی تراکم علفهای هرز یا دوره های بحرانی  (Critical period) رقابت علفهای هرز می باشد. با توجه به اینکه بحرانی ترین مراحل رقابت علفهای هرز با برنج در دوره بین 20 تا 30 روز بعد از نشاء می باشد اما میزان خسارت علفهای هرز به نوع علفهای هرز منطقه و وضعیت استقرار یافتن گیاه برنج بستگی دارد. تأثیر اقدامات کنترلی برعلفهای هرز گیاه برنج متفاوت است زیرا عواملی چون تغییر پذیری فشار علفهای هرز درسال، نوع رقم برنج و روش کاشت، عوامل محیطی سالانه، جنبه ها یا وضعیت اقتصادی هرکشاورز، متفاوت می باشد و دستیابی به بهترین نتایج را تحت تأثیر قرار می دهد.

نقش وجین در کنترل علفهای هرزبرنج (Weeding):

هر چقدر مدت بیشتری به علفهای هرز اجازه رشد در شالیزارها داده شود حجم بیوماس آنها بیشتر شده و کار زیادتری برای وجین نیازمنداست. به تأخیر افتادن عملیات وجین بواسطه اهمیت بهم زدن خاک پای بوته ها باعث کاهش پنجه زنی و درنهایت کاهش محصول دهی می شود. علفهای هرزی چون سوروف را می توان با پاک نگهداشتن مزرعه به مدت 30 روز بعد از نشاکاری برای یک سال زراعی در شالیزار کنترل نمود. در شهرستان رودبار برای کنترل علفهای هرز مزارع برنج، ابتدا در دو مرحله ازنیروی انسانی برای کندن علفهای هرز  ( وجین) استفاده می شود.  برای انجام اینکار در مرحله اول 8 نفر و درمرحله دوم 6 نفر ، و در کل تعداد 14 نفر نیروی انسانی لازم است و هزینه هر نفر به مبلغ 150000 ریال که هزینه کل آن 2100000ریال می باشد سپس یک مرحله از علف کشهای رایجی چون ساترن یا تیوبنکارب (بنتیوکارب) و بوتاکلر (ماچتی)  به مقدار 3 لیتر در هکتار به ارزش هر لیتر 43000 ریال  و کل هزینه آن 129000 ریال استفاده می گردد.

آب بهاء :

در شهرستان رودبار شالیزارها را به دو صورت آبیاری می کنند . یا به عبارت دیگر منابع آب شالیزارها، رودخانه سفیدرود و رودخانه هایی که از اطراف (روشن آبخور یا سرد آبخور) به رودخانه سفیدرود می ریزند، می باشد. در صورتیکه از آب سفید رود استفاده شده باشد برای هرهکتار 270000 ریال آب بهاء از طریق اداره آبیاری از کشاورزان دریافت می گردد.

آبیاری و مراقبت:

از تاریخ نشاءکاری تا 30 روز پس از آن و یک هفته قبل از گلدهی تا یک هفته بعد از گلدهی بایستی زمین حتماً غرقاب باشد. درحقیقت در یک ماه اول وجود آب بطور دائم و غرقاب درپای بوته ها هم درکنترل رشد علفهای هرز موثر است و هم سبب ایجاد مقابله در برابر تغییرات احتمالی دمای محیط می شود . کاهش بیماری بلاست را نیز موجب میگردد و در بقیه دوران یعنی رشد رویشی از آبیاری بصورت تناوبی باید استفاده کرد ویا زمانی که در سطح زمین ترک ایجادشده می بایست آبیاری نمود. برای آبیاری رقم بومی 5/22 نفرروزکار وبرای رقم پرمحصول 26 نفر روز کار نیاز می باشد. هزینه هر نفر آن 100000ریال و هزینه کل آن برای ارقام بومی 2250000ریال و هزینه کل برای ارقام پرمحصول و اصلاح شده2600000ریال می باشد.

     روش محاسبه آبیاری و مراقبت :

           نفرروزکار   5/22 = 8 ÷180 =3 ساعت ×60 روز (ارقام بومی)

    نفرروزکار 26 =8 ÷ 210 = 3 ساعت ×70 روز (ارقام پرمحصول)

5 -  برداشت و پس از برداشت:

 برداشت محصول اکثراً با دست انجام می شود ولی اخیراً دروگرهای ساخت داخل و خارج و حتی کمباین برنج در امر برداشت بکارگرفته شده اند که نتیجه موفقیت آمیزی نیز داشته اند . ارقامی که ریزش دارند را باید هنگامی که 90 درصد دانه ها رسیده اند برداشت نمود، رسیدن بیش از اندازه محصول، سبب ریزش در موقع بسته  بندی و جمع آوری، شده و در زمان تبدیل هم درصد دانه های شکسته، افزایش خواهد یافت. پس از برداشت، محصول به مدت یک تا دو روز در مزرعه می ماند تا رطوبت دانه از 20 تا 22 درصد به 14 تا 15 درصد تقلیل یابد. سپس محصول را جمع آوری و به محل خرمن انتقال می دهند. توسعه مکانیزاسیون برنج در مرحله برداشت و استفاده از کمباین های مخصوص برداشت مستقیم برنج ضمن کاهش ضایعات کمی موجب بهبود کیفیت برنج در مرحله تبدیل نیز می شود. برداشت مستقیم برنج  و تبدیل بلافاصله آن سبب ارتقاء راندمان تبدیل شلتوک به برنج سفید می گردد. در روش با کمباین، پس از خرمنکوبی بایدشلتوک درمکانی مناسب هوادهی یا وارد خشک کن شده تا رطوبت کاهش یابد.

درو و دسته بندی محصول:

در برداشت با دست ( داس ) نیروی انسانی لازم برای یک هکتار حدوداً 14 نفر         می باشد که هزینه هرنفر 180000 ریال  و کل هزینه 2520000 ریال می باشد.

جمع آوری محصول:

برای جمع آوری محصول حدود نصف نیروی بکاررفته در درو، یعنی7 نفر لازم است که هزینه کل آن 1260000ریال می باشد.

حمل شالی به انبار و انبارکردن:

 برای بارگیری شالی از مزرعه به انبارو انبار کردن نیاز به  5 نفر نیروی انسانی می باشد که هزینه آن برای هر نفر 150000 و هزینه کل آن 750000ریال می باشد. برای حمل شالی از دام یا ماشین استفاده می شود  که هزینه کل آن  600000ریال می باشد.

خرمن کوبی و کیسه گیری:

برای خرمن کوبی عموماً از خرمن کوبهای 25 Tو30 Tتیلری، خرمن کوبهای               پشت تراکتوری، تراکتور (گرداندن تراکتور) وکمباین غلات استفاده می شود، در سالهای اخیر از خرمن کوبهای                 پشت تراکتوری جریان محوری و عمودی و همچنین درصد کمی از کمباین های غلات مهاجر از استان های همجوار استفاده می شود.

برای خرمن کوبی نیاز به 7 نفر نیروی انسانی با هزینه هر کدام 140000ریال و هزینه کل 980000 ریال لازم می باشد. در صورتیکه از خرمن کوبهای پشت تراکتوری استفاده شود به ازای هر 20 کیسه شالی، یک کیسه بعنوان دستمزد برداشته می شود. چون در سال جاری در شهرستان رودبار بدلیل کم آبی و نامساعد بودن هوا در زمان برداشت و ایجاد ورس میزان تولید نسبت به سالهای گذشته کمتر بوده است. عملکرد در هکتار برای ارقام بومی 3600 کیلوگرم و برای ارقام پر محصول 4980 کیلوگرم می باشد.  هزینه خرمنکوبی به ریال 2160000 = 12000 × 180 = 60 × 3  =  60 * (20  ÷60)       کیسه60  = 60 ÷ 3600 

خریدکیسه :

برای ارقام بومی 60 کیسه و برای ارقام پرمحصول و اصلاح شده از 70 تا 85 کیسه نیاز می باشد. ارزش هرکیسه 2500ریال و هزینه کل آن برای ارقام بومی 150000 ریال  می باشد.

هزینه جمع آوری و دسته بندی محصول فرعی (کاه و کلش): 

برای  جمع آوری و دسته بندی کاه و کلش در یک هکتار شالیکاری 4 نفر با هزینه هرنفر 150000 ریال و کل هزینه 600000 ریال نیاز می باشد.(جدول شماره 3)

6 – تبدیل شلتوک به برنج:

حمل شلتوک از انبار به شالیکوبی: حمل شلتوک به شالیکوبی بستگی به فاصله انبار تا شالیکوبی دارد. بنابراین از 3600 کیلوگرم شلتوک بدست آمده 100 کیلوگرم برای بذر سال آینده کنارگذاشته می شود. لذا مقدار شلتوک قابل حمل به کارخانه  3500 کیلوگرم می باشد که برای حمل هرکیسه 3000 ریال و کل هزینه آن 174000 ریال می باشد.        

174000 = 3000× 58 کیسه                         58 = 60 ÷ 3500 کیلوگرم

نفر روز کار صرف شده  برای بارگیری شلتوک از انبار به شالیکوبی: 

برای اینکار نیاز به 2 نفر نیروی انسانی می باشد که هزینه هر نفر در روز 100000 ریال و در کل 200000 ریال می باشد.

هزینه خشک کردن و تبدیل:

مرحله خشک کردن یکی از مراحل حساس بعد از برداشت است . برای خشک شدن یکنواخت شلتوکها باید خشک کن ها به نوع دوار یا ایستاده تغییریابند. چنانچه در مدت کم و با گرمای زیاد شلتوکها راخشک نمایند، درصد دانه های شکسته و خرد شده در زمان تبدیل افزایش خواهد یافت. زمان مناسب برای خشک شدن 24 تا 48 ساعت و در بعضی مواقع درصورت کاهش درجه حرارت تا 72 ساعت به طول خواهد انجامید. درجه حرارت مطلوب برای خشک کردن 35 تا 37 درجه سانتی گراد بوده و در زمان خشک کردن باید رطوبت از 14 تا 15 درصد به 10 تا 11 درصد تقلیل یابد.  در اکثر شالیکوبی های شهرستان رودبار به ازای هر 100 کیلو برنج سفید 5 کیلوگرم برنج سفید از کشاورزان بعنوان هزینه خشک کردن و تبدیل شلتوک به برنج سفید دریافت می گردد.

هزینه خشک کردن و تبدیل3500 کیلوگرم شلتوک  2187500 ریال می باشد که بصورت زیر محاسبه می شود:

برنج حاصل از عملیات تبدیلی با ضریب 60%محاسبه گردیده است.

                                                                          کیلوگرم برنج سفید     2100 =  60% ×3500

هزینه خشک کردن و تبدیل به ریال         2625000=25000×105=5%×2100

هزینه حمل برنج به انبار یا مراکز خرید: برای حمل برنج سفید یا برنج تبدیل شده، کشاورزان متحمل کرایه ای            می شوند که میانگین هزینه هرکیسه را 3000 ریال وکل  هزینه حمل  21 کیسه برنج   63000 ریال می باشد.

روش محاسبه:

 هزینه حمل برنج سفید  ریال 63000 = 3000 × 21         کیسه  21 = 100 ÷ 2100 کیلوگرم

              جدول1) هزینه تولید یک هکتار شالیکاری درشهرستان رودبار درسال زراعی 87 – 86(ریال)

           جدول2) هزینه تولید یک هکتار شالیکاری درشهرستان رودبار درسال زراعی 87 – 86 (ریال)

             جدول3) هزینه تولید یک هکتار شالیکاری درشهرستان رودبار درسال زراعی 87 – 86 (ریال)

             جدول4) هزینه تولید یک هکتار شالیکاری درشهرستان رودبار درسال زراعی 87 – 86 (ریال)