مقالات کشاورزی اندیشه سبز پارسی

مقدمه:

 غارگيلاس يا جل با اسم علمي laurocerasus Prunus  از خانواده Rosaceae گياهي است بصورت درختچه به طول 5-4 ميلي متر با برگهاي پهن بيضي شكل كشيده برنگ سبز براق و گلهاي نامعلوم برنگ سفيد خوشه اي مي باشد. تكثير آن بوسيله قلمه و يا شاخه خوابانيدن صورت مي گيرد. زمين مساعد براي كاشت آن بايستي قوي باشدو علائم بيماري در ابتدا  بصورت لكه هاي رنگ پريده مدور با حاشيه مشخص روي برگها تشكيل مي گردد كه قطر آن تا 2 سانتي متر مي رسد. رنگ لكه ها قهوه اي و در مركز آن اندام بارده غيرجنسي قارچ (آسروول ها) بصورت جوشهاي سياهرنگ تشكيل مي شود كه در نهايت بخش نكروتيك قهوه اي رنگ از متن برگها جدا گرديده و برگها حالت غربالي به خود مي گيرند.

چکیده:

گیاهان زینتی مثل سایر نباتات مورد حمله پاتوژن های متعدد قرار می گیرند. بررسی های انجام شده در مورد درختچه زینتی جل(غار گیلاس) نشان داد که مهم ترین بیماری این گیاه، لکه غربالی بوده که توسط یک گونه قارچ ایجاد می شود و خسارت آن قابل توجه می باشد.

این بررسی به منظور شناسائی عامل غربالی جل انجام شد. بدین منظور از پارکها و فضای سبز شرق گیلان نمونه های آلوده جمع آوری گردید که پس از ثبت علائم ظاهری نسبت به کشت، جداسازی و شناسائی آن اقدام شد. برای کشت و جداسازی این عامل از محیط های کشت مصنوعی ازقبیل PDA(Potato Dextorse Agar) و WA(Water Agar) طبق روشهای معمول استفاده شد. عامل (قارچ) جدا شده پس از خالص سازی به روش تک اسپور و تک ریسه(هیف) اثبات بیماری زائی آن با استفاده از اصل کخ انجام شد. پس از بررسی های بعمل آمده و با توجه به منابع موجود (Barnett. H.L., and hunter, B.B.1972) و مشخصات فرم غیرجنسی عامل بیماری (آسروول ها و اسپورها) عامل غربالی جل در گیلان قارچ Pestalotia cf.gracilis تشخیص داده شد که این بیماری برای اولین بار از ایران گزارش می گردد.

كلمات كليدي:

جل (غارگيلاس)، غربالي، قارچ عامل بيماري و گيلان

روش هاي بررسي:

جهت بررسي علل بيماري غربالي جل (غارگيلاس) لازم بود نمونه برداري، بررسي علائم بيماري، كشت و جداسازي قارچ، خالص سازي آن به روش تك اسپور يا يك ريسه، مايه زني مصنوعي و شناسائي مجدد آن طبق اصل كخ صورت گيرد. كه اهم اين روشها بشرح زير مي باشد:

1-    جمع آوري نمونه ها:

2-  با توجه به اينكه گيلان علي الخصوص در شرق گيلان گلخانه هاي متعدد و فضا هاي سبز پراكنده بصورت پارك و آزاد وجود دارند لذا جمع آوري نمونه ها از اين مناطق انجام شد. نمونه هاي مشكوك و بيمار از روي اندام هاي هوائي خصوصاٌ از روي برگها نكروز شده جمع آوري و پس از ثبت علائم ظاهري به آزمايشگاه انتقال داده شدند.

3-    بررسي هاي آزمايشگاهي:

در اين نوع لكه برگي از نظر وضعيت ظاهري وجود يا عدم وجود اندام بارده عامل بيماري كه با چشم غيرمسلح و يا به كمك بينوكولر با بزرگنمائي 10-4 برابر مورد بررسي قرار گرفتند. جهت تشخيص، نمونه هاي مشكوك جمع آوري شده روي محيط هاي كشت مصنوعي از قبيل PDA (Potato Dextorse Agar) و در مواردي هم روي WA (Water Agar) به طريق صحيح كشت داده شدند و در مواردي هم با استفاده از محيط مرطوب(استقرار برگهاي لكه دار در داخل دسيكاتور و پتري ديش استريل مرطوب) پاتوژن ها جدا و كشت  خالص از آنها تهيه شد.

براي كشت هم قطعات كوچكي از محل بافت ناحيه سالم و آلوده به ابعاد معين تهيه و بمدت 2-1 دقيقه با محلول هيپوكلريت سديم رقيق شده مجاز ضدعفوني و بدنبال آن 2-1 بار با آب مقطر استريل شستشو شدند. كه در ادامه پس از خشك شدن (روي كاغذ صافي استريل زير هود) در اتاقك كشت روي محيط PDA كشت داده شده و در انكوباتور 25 درجه سانتي گراد قرار گرفتند. پس از رشد كلني قارچ روي محيط، نمونه ها با استفاده از روش تك اسپور يا تك ريسه خالص و نمونه هاي به داخل لوله هاي آزمايش حاوي محيط كشت PDA شيب دار (مورب) منتقل و پس از رشد كامل جهت مطالعات بعدي (تظاهر قارچ روي محيط PDA ، اندام گيري اندام هاي بارده، اثبات بيماري زائي و نهايتاً شناسائي آن)در حرارت 4 درجه سانتي گراد در يخچال نگه داري شدند.

1-2- اثبات بيماري زائي با استفاده از سوسپانسيون اسپور قارچ:

بدين منظور براي تهيه اينوكولوم قارچ، نخست قارچ خالص شده را مجدداً روي محيط PDA كشت داده كه پس از اسپور دهي كافي عمل مايه زني با استفاده از سوسپانسيون اسپور به غلظت 10⁶ × 8/2 اسپور در هر سانتي متر مكعب بكمك اسپور پاش روي اندام هاي هوائي (قلمه هاي يكساله هوائي برگ) و يا برگهاي جدا شده در داخل دسيكاتور صورت پذيرفت. جهت سهولت كار قبل از عمل مايه زني با نوك سوزن استريل زخم هاي خفيف در سطخ برگها ايجاد گرديد. نمونه هاي شاهد در شرايط مشابه با آب مقطر استريل مايه زني شدند.

2-2- اثبات بيماري زائي با استفاده از ريشه تك ريسه:

بدين منظور ديسكي هاي به قطر 3 ميلي متر از كشت خالص و جوان قارچ روي محيط PDA تهيه و آنها را روي برگهاي گلداني جل و يا برگهاي جدا شده آن در داخل دسيكاتور استريل قرار داده و براي حصول نتايج سهل تر قبل از عمل مايه زني با نوك سوزن استريل در محل تلقيح زخم هاي خفيف ايجاد گرديد. نمونه هاي شاهد هم با آگار استريل در شرايط مشابه مايه زني شدند. كه كليه نمونه هاي مايه زني شده با همراه شاهد در اتاقك رشد با درجه حرارت 26-24 درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي بالاي 90% و روشنايي متناوب (12 ساعت تاريكي، 12 ساعت روشنايي) قرار گرفتند.

3- اندازه گيري اندام هاي بارده قارچ:

بدين منظور اندازه طول و عرض يكصد اسپور و پنجاه عدد آسروول مورد محاسبه قرار گرفت.

نتيجه و بحث :

بر اساس مطالعات انجام يافته يكساله ونمونه برداري هائيكه از فضاي سبز و پاركهاي شرق گيلان صورت پذيرفت مشخص شده كه عامل غربالي درختچه زنيتي جل يا غار گيلاس در گيلان قارچي است از رده قارچ هاي ناقص با اسم علمي Pestalotia cf.gracilis كه گونه هاي مختلف آن انتشار جهاني داشته و بيشتر در مناطق حاره و نيمه حاره عامل بيماري لكه برگي يا لكه خاكستري مي باشد. يك گونه از اين قارچ در ايران از روي چاي و در اكثر كشورهاي چاي خيز دنيا هم گزارش گرديده كه مترداف آن جنس آن Pestalotiopsis مي باشد.

قارچ عامل بيماري روي برگ جل لكه هاي قهوه اي كم رنگ با حاشيه مشخص ايجاد مي كند كه بتدريج قطر آن به 2 سانتي متر مي رسد. در مركز اين لكه هاي قهوه اي اندام بارده غيرجنسي قارچ يعني آسروول ها بصورت نقاط سياهرنگ پراكنده تشكيل مي شود كه در نهايت بخش نكروزه شده از متن برگ جدا گرديده و برگ ها حالت غربالي به خود مي گيرند(شكل -1).

تظاهر كلني قارچ روي محيط كشت PDA در حرارت 26-24 درجه سانتي گراد و نور متناوب ابتدا بصورت سفيد پنبه اي ظاهر مي شود كه تدريجاً رنگ آن كرم رنگ شده كه بعد از 10 روز اندام هاي بارده قارچ (آسروول ها) در مركز آن تشكيل ني شود. ميانگين رشد چهار روزه آن حدود 7 سانتي متر مي باشد(شكل-2).

ابعاد آسروول ها از 140 تا 250 ميكرون متغير بوده (عكس -3)، كنيدي ها دوكي شكل،راست و بندرت خميده، 5 سلولي كه رنگ سه سلول مياني زيتوني تيره و يكنواخت مي باشد تعداد زوائد انتهائي اسپور 2 تا 5 ولي اكثراً 3 تايي مي باشد. اين زائد ها بي رنگ و طول آن از 20 تا 35 ميكرون متغير بوده ابعاد كنيدي ها روي محيط كشت PDA (5/7)9- 6 ×(29)35- 24 ميكرون اندازه گيري شدند(شكل-4).

 ملاحظات :

جهت تائيد نهائي قارچ عامل بيماري با توجه به نامه ارسالي 1/284/964 مورخ 19/2/89 مركز تحقيقات كشاورزي استان گيلان، عامل لكه غربالي جل را توسط موسسه تحقيقات گياهپزشكي كشور قارچ Pestalotia cf.gracilis تشخيص داده شد(كپي هاي نامه پيوست).

   منابع مورد استفاده:

1- ارشاد، جعفر. 1374- قارچ هاي ايران، انتشارات سازمان تحقيقات و آموزش كشاورزي، 874 صفحه.

2- ميرحسيني مقدم، سيد عبداله. 1375- جمع آوري، تشخيص و شرح مصور فلور قارچ هاي بيماري زاي گياهان زينتي استان گيلان (پايان نامه كارشناسي ارشد) از انتشارات دانشكده علوم كشاورزي گيلان- 153 صفحه.

3- Barnett, H.L. and B.B. Hanter, 1972.Illustrated genera of imperfect fungi third ed., Burgess publishing company, 426 south sixth strat. Minneopolis, Minnesota 55415, USA.

4- Sutton, C.1980. The Coelomycetes (Fungi imperfect with pycnidia, Acevuli and Stromata). Common wealth mycological Institute kew Surrey, England. 696pp.