مقالات کشاورزی اندیشه سبز پارسی

تاریخچه، انتشار و اهمیت:

بیماری لکه سیاه رز که در اصطلاح انگلیسی به آن Black spot  یا   Star sooty mold گفته می شود یکی از بیماریهای مهم رز در استان علی الخصوص در گلخانه های سرپوشیده و فضای سبز (باز) می باشد. در ایران برای اولین بار در سال 1343 توسط اسکندری از روی رز گزارش شده است.

این بیماری انتشار جهانی داشته بطوریکه در سوئد (1815)، بلژیک- آلمان و هلند (1844) استرالیا (1892)، شوروی سابق (1907)، چین و کانادا (1911)، آمریکا (1922- 1920)، هندوستان (1941) و ترکیه (1947) گزارش گردید قارچ عامل بیماری در سطوح وسیع روی اکثر ارقام رز شیوع دارد و به عنوان یکی از مهمترین بیماریهای رز محسوب می شود.

نشانه های بیماری:

در سطوح فوقانی برگها لکه های سیاه رنگ مشخص که قطر آن بین 15- 3 میلی متر است بوجود می آید. گاهی این لکه ها بشکل دایره یا بی شکل، با حاشیه های شعاعی مشخص هستند. در سطح لکه ها پوشش قارچی که شامل میسیلیوم سیاهرنگ و در مرکز آن آسروول های سیاه قارچ (اندام بارده غیرجنسی) تشکیل می شود. رنگ برگهای آلوده از سبز به زرد تغییر یافته و در مواقع شدت بیماری خزان می کنند. گاهاً علائم بیماری روی دمبرگ و ساقه اصلی نیز مشاهده می شود. ولی علائم روی برگها آشکارتر هستند ( شکل شماره 1).

عامل بیماری زا Pathogen :

فرم غیرجنسی عامل لکه سیاه رز قارچی است به نام  Marssonia rosae (Lib). Lindکه اولین بار در سال 1827 از فرانسه گزارش شده است.شکل جنسی (پرتیس دار) آن به نامهDiplocarpon roase که در سال 1912 در نیویورک گزارش گردید بر اساس منابع موجود دو بار فرم جنسی قارچ در فاصله زمانی اکتبر تا دسامبر از آمریکا و کانادا و دو بار هم از انگلستان در فواصل زمانی آوریل تا مه گزارش شده است (Horst, 1983). ولی در ایران تاکنون فرم جنسی قارچ گزارش نگردیده است.

اندام بارده غیرجنسی قارچ (آسروول) با قطر 200 میکرون (320-0 80) می باشد اسپورهای آن دو سلولی، بی رنگ و ابعاد آن  7- 5/4 × 24- 13 میکرون اندازه گیری شده است (شکل شماره 3).

بیولوژی قارچ عامل بیماری و بررسی بیماری زائی آن در شرایط گلخانه:

بر اساس مطالعات دو ساله که تاکنون صورت گرفته مشاهده گردید قارچ بفرم غیرجنسی(آسروول و میسیلیوم) روی برگهای خزان شده زمستانگذرانی می کند. قارچ در تمام طول سال فعالیت داشته ولی شدت خسارت آن غالباً در ماههای تابستان در گیلان به لحاظ شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب تابستانه در هوای آزاد نیز بالاست. اسپور قارچ بعد از 12 ساعت در حرارت 24 درجه سانتی گراد جوانه می زند و لوله تندس یا(Germ tub) اکثراً از روی سلولهای بزرگتر اسپورها ظاهر می گردد.

چون قارچ عامل بیماری به عنوان پارازیت اجباری محسوب می شود (Horst, 1988).در بررسی بیماری زائی، اسپور پاشی با سوسپانسیون طبیعی این قارچ روی بوته های سالم با غلظت ⁴ 10× 2 اسپور در زیر پوشش پلاستیکی که حرارت آن بین 26- 22 درجه سانتی گراد متغیر بود انجام شد. بوته های شاهد توسط آب مقطر استریل مه پاشی شدند علائم بیماری 9 روز پس از مایه زنی بصورت لکه های نکروز کوچک قهوه ای تیره ظاهر گردید که به مرور زمان بزرگتر شدند، حدود 20 روز پس از مایه زنی بر روی لکه های اسپورهای قارچ ظاهر گردید (شکل شماره 2).

تعیین پراکندگی و میزان آلودگی:

برای دستیابی به هدف فوق دو منطقه در لاهیجان و دو منطقه در حومه چابکسر(شرق گیلان) انتخاب و نمونه برداری بشرح زیر انجام شد:

- در خصوص لکه سیاه رز روی 50 بوته و از هر بوته 50 عدد برگ در جهات مختلف بطور تصادفی انتخاب و نمونه های جمع آوری شده جهت تعیین درجه آلودگی به آزمایشگاه انتقال داده شد.

در آزمایشگاه برای دستیابی و تعیین میزان آلودگی از دستور العمل
(A manual of Assessment Keys for Plant Diseases)  تهیه شده توسط Clive Jame  از انجمن بیماری های گیاهی آمریکا استفاده گردید. بدین منظور هر برگ به چهار قسمت مساوی تقسیم گردید و سپس میزان آلودگی هر برگ (درصدی از برگ حاوی لکه) مشخص شد. که در این مورد اعداد بدست آمده تقریبی می باشد ( جدول 1).

جهت تعیین درجات آلودگی برگها از نمره 1 تا 5 بشرح زیر استفاده شد:

درجه 1 = آلودگی از  1 تا 20  درصد در سطح برگ

 درجه 2 = آلودگی از 21  تا 40  درصد در سطح برگ

درجه 3 = آلودگی از 41  تا  60  درصد در سطح برگ

درجه 4 = آلودگی از 61  تا 80  درصد در سطح برگ

درجه 5 = آلودگی از 81  تا 95  درصد در سطح برگ

در این بررسی مشخص شد بیشترین درصد آلودگی برگ ها به لکه سیاه رز در ایستگاه تحقیقات گل و گیاهان زینتی لاهیجان دارای درجه آلودگی 3، گلخانه شهرداری لاهیجان دارای درجه آلودگی 5، مجتمع تولید گل و گیاه گلیران چابکسر درجه آلودگی 2 و گلخانه کمیته امداد امام در چابکسر درجه آلودگی 3 بوده است(جدول 1).

جدول شماره 1 – درجه آلودگی رز به لکه سیاه       Marssonia  rosae

منابع مورد استفاده :

1- بهداد، ابراهیم، 1366 – آفات و بیماریهای گیاهی درختان و درختچه های جنگلی و گیاهان زینتی ایران- انتشارات سپر تهران.

2- میرحسینی مقدم، سید عبداله- 1375.جمع آوری، تشخیص و شرح مصور فلور قارچهای بیماری زایی گیاهان زینتی استان گیلان

(پایان نامه کارشناسی ارشد) از انتشارات دانشکده علوم کشاورزی گیلان

3- Chase, A. R. 1988. Compendium of Ornamental Foliage plant Diseases. 92pp

4- Horst, R. K. 1979. Westcol^,s handbook. 4^th ed. Revised by R.K. Horst. Van Norstrand and Reinhold Company, Mew York. 803pp.

5- Clive,James, 1971- A manual of Assessmant Keys for Plant Diseases. Canada Department of Agriculture publication No. 1458.

6- Horst, 1988. Compendium of Rose Disease. Published by APS. 50pp.