مقدمه:

دیفن باخیا با اسم علمی Dieffenbachia amoena  از خانواده Araceae گیاهی همیشه سبز و چند ساله است، با برگهای زیبایی که دارد در گلخانه ها و آپارتمانها پرورش داده می شوند. تکثیر از طریق قلمه ساقه بطول تقریبی 8 سانتی متر در بستر ازدیاد نباتات در حرارت 24-21 درجه سانتی گراد صورت می گیرد. یکی از بیماریهای کلیدی آن در گلخانه ها آنتراکنوز بوده که لکه های نکروتیک در سطح پهنک برگ ایجاد کرده، که بر اثر پیشرفت بیماری، لکه ها رنگ آن خاکستری تیره با هاله قهوه ای بوده که شکل آنها گرد تا اندکی کشیده و قطرشان تا 3 سانتی متر می رسد.که در مرکز لکه ها نقاط قهوه ای تیره مایل برنگ سیاه که همان اندام بارده غیرجنسی قارچ یعنی آسروول ها می باشند تشکیل می گردد.

 

چکیده:

گیاهان زینتی مثل سایر نباتات مورد حمله پاتوژن های متعدد قرار می گیرند. تحقیقات انجام شده روی دیفن باخیا نشان داد که یکی از بیماریهای مهم آن آنتراکنوز (Anthracnose) می باشد. که توسط یک گونه قارچ ایجاد می شود. که در آلودگی شدید خسارت قابل توجهی را سبب می گردد. بطوریکه باعث خشک شدن برگهای پایینی این گیاه در گلخانه های مرطوب می گردد. این بررسی به منظور شناسائی عامل بیماری انجام شد. بدین منظور از گلخانه های بخش خصوصی و ایستگاه کشاورزی لاهیجان نمونه های آلوده جمع آوری گردید. که پس از ثبت علائم ظاهری نسبت به کشت، جداسازی و شناسائی آن اقدام شد.

برای کشت و جداسازی قارچ عامل بیماری از محیط های کشت مصنوعی از قبیل PDA(Potato Dextros Agar)  و WA(Water Agar) طبق روشهای معمول استفاده شد. قارچ جدا شده پس از خالص سازی (هم تک اسپور و هم تک ریسه) ثبوت بیماری زائی آن با استفاده از اصل کخ انجام شده و در ادامه بررسی با توجه به منابع موجود

(Barnett , H.L. , and Hunter , B.B. 1972)  ، (Sutton , 1980) ، مشخصات اندام بارده غیرجنسی (آسروول) و اسپورهای آ« قارچ عامل بیماری Colletotricum gloeosporioides(Penz).Sacc. تشخیص داده شد.

کلمات کلیدی: دیفن باخیا، آنتراکنوز، قارچ عامل بیماری و گیلان

 

روش بررسی:

جهت بررسی علل بیماری آنتراکنوز دیفن باخیا لازم بوده نمونه برداری، بررسی علائم بیماری، کشت و جداسازی آن، خالص سازی، مایه زنی مصنوعی طبق اصل کخ و شناسائی صورت گیرد که اهم آن بشرح زیر می باشد:

1- جمع آوری نمونه ها :

 با توجه به اینکه در استان گیلان علی الخصوص از چابکسر تا آستارا گلخانه های متعدد وجود دارد لذا جمع آوری نمونه ها از این مناطق انجام گرفت. نمونه های مشکوک و بیماری از روی اندام های هوائی خصوصاً از برگ جمع آوری و پس از ثبت علائم ظاهری به آزمایشگاه انتقال داده شدند.

 

2- بررسی های آزمایشگاهی:

در این نوع لکه برگی از نظر وضعیت ظاهری وجود یا عدم وجود اندام بارده قارچ که با چشم غیرمسلح و یا بکمک بینوکولر با بزرگنمائی 10-4 برابر مورد بررسی قرار گرفتند. جهت تشخیص، نمونه های جمع آوری شده روی محیط های کشت مصنوعی PDA و در مواردی هم روی WA به طریق صحیح کشت داده شدند و یا با استفاده از محیط مرطوب (نمونه های استفرار یافته در داخل دسیکاتور یا پتری استریل)پاتوژن ها جدا و کشت خالص از آنها تهیه شد.

برای کشت نمونه ها از نواحی آلوده و سالم قطعاتی به ابعاد معین تهیه و بمدت 2-1 دقیقه در هیپوکلریت سدیم 5% ضدعفونی و پس از آن 3-2 بار با آب مقطر استریل شستشو شدند که در ادامه پس از خشک کردن روی کاغذ صافی استریل در زیر هود، روی محیط PDA کشت داده شده و در انکوباتور 25 درجه سانتی گراد قرار گرفتند.

 پس از رشد کلنی قارچ روی محیط، نمونه ها با استفاده از روش تک اسپور و یا تک ریسه خالص و به داخل لوله های آزمایش حاوی محیط PDA مورب (شیب دار) منتقل و پس از رشد کامل آن جهت مطالعات بعدی از قبیل اندازه گیری اسپورها، اثبات بیماری زائی و در نهایت شناسائی در یخچال 4 درجه سانتی گراد نگه داری شدند.

 

2-1- اثبات بیماری زائی قارچ جدا شده با استفاده از سوسپانسیون اسپور:

بدین منظور برای تهیه اینوکولوم قارچ نحست آنها را روی محیط PDA کشت داده که پس از اسپور دهی کافی عمل مایه زنی با استفاده از سوسپانسیون اسپور به غلظت 105 ×3/4 اسپور در هر سانتی متر مکعب بکمک اسپور پاش استریل روی اندام هوائی (بوته های یکساله حاوی برگ جوان) و یا روی برگ های جدا شده در داخل دسیکاتور صورت پذیرفت جهت سهولت کار قبل از عمل مایه زنی با نوک سوزن استریل زخم های خفیف در سطخ برگها ایجاد گردید. نمونه های شاهد در شرایط مشابه با آب مقطر استریل مایه زنی شدند. کلیه نمونه ها (تیمار شده + شاهد) در اتاقک رشد با درجه حرارت و رطوبت مناسب قرار گرفتند.

 

2-2- اثبات بیماری زائی با استفاده از تک ریسه:

بدین منظور دیسکی به قطر 3 میلی متر از کشت خالص و جوان روی محیط PDA تهیه، آنها را روی برگهای جوان دیفن باخیا گلدانی یا برگهای جدا شده آن، در داخل دیسکاتور استریل قرار داده و برای سهولت کار قبل از عمل مایه زنی با نوک سوزن استریل در محل تلقیح زخم های سطحی ایجاد گردید. نمونه های شاهد با آگار استریل در شرایط مشابه مایه زنی شدند. در این مورد هم کلیه نمونه ها (تیمار شده و شاهد) در اتاقک رشدبا درجه حرارت و رطوبت مناسب قرار داده شدند.

 

نتیجه و بحث:

بر اساس مطالعات انجام یافته و نمونه بردرای هائیکه از گلخانه های استان صورت پذیرفت مشخص شد که عامل بیماری آنتراکنوز دیفن یاخیا قارچی است از رده قارچ های ناقص با اسم علمی
 Colletotricum gloeosporioides(Penz).Sacc که این قارچ انتشار جهانی داشته و در بیشتر مناطق حاره ونیمه حاره روی گیاهان مختلف ایجاد بیماری می کند. در خارج از ایران از نیوجرسی امریکا توسط پیرون در سال 1970 گزارش گردید (Piron ,1970).در ایران هم میرابوالفتحی (1368) آنتراکنوز دیفن باخیا را از گلخانه های تهران گزارش نمود.

قارچ عامل بیماری روی برگ دیفن باخیا لکه های قهوه ای مایل به خاکستری گرد تا بیضوی شکل حداکثر اندازه 3 سانتی متر ایجاد می نماید این آلودگی ممکن است هم از نوک برگها و هم در مرکزآن مشاهده شود که در آلودگی های شدید باعث خشک شدن برگهای پائینی می گردد(عکس های 1).

تظاهر یا رنگ کلنی قارچ در روی محیط PDA در حرارت 26-24 درجه و نور متناوب خاکستری روشن بوده که در کشت های کهنه اندام بارده غیرجنسی قارچ (آسروول ها) بصورت نقاط سیاهرنگ در مرکز پتری ها تشکیل می شوند(عکس 2).

 

کنیدی ها استوانه ای شکل با دو انتهای مدور، شفاف و بی  رنگ که در حالت مجتمع برنگ عنابی روشن متمایل به طلائی تیره روی محیط PDA تشکیل می شوند(عکسهای 2 و3). اندازه اسپورهای آن 2/16- 10 × 4/6 -5 میکرون می باشد(عکس 3).

سته یا خار آسروول در روی محیط کشت به فراوانی تشکیل می شود که رنگ آن قهوه ای ، با نوک تیز و سه جداره به ابعاد 112- 58 میکرون ومیانگین آن 4/82 میکرون می باشد(عکس 4).

در اثبات بیماری زائی با این قارچ به روش تک اسپور و یا تک ریسه علائم بیماری به ترتیب پس از 12 و 7 روز با ایجاد لکه های نکروتیک در سطح پهنک برگ تشکیل شده که به تدریج توسعه یافته که مرکز لکه ها رنگ آن خاکستری تیره با هاله قهوه ای می باشد. که از کشت مجدد ا ین لکه ها روی محیط PDA قارچ عامل بیماری به آسانی جدا گردید.

 

منابع مورد استفاده:

الف - فارسی

1- ارشاد، جعفر 1374- قارچ های ایران از انتشارات سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی 874 صفحه.

2- میرحسینی مقدم، سیدعبداله 1375- جمع آوری ، تشخیص و شرح مصور فلور قارچ های بیماریزای گیاهان زینتی استان گیلان- قسمتی از پایان نامه کارشناسی ارشد از انتشارات دانشکده علوم کشاورزی گیلان 153 صفحه.

3- میرابوالفتحی، منصوره 1368- مشاهده آنتراکنوز دیفن باخیا در گلخانه تهران. نشریه جمعیت کارشناسان بیماریهای گیاهی جلد 25 صفحه 76.

4- میرحسینی مقدم، سید عبداله، 1377- بررسی تعدادی از قارچهای بیماری زای نباتات زینتی استان گیلان. کتابچه خلاصه مقالات سیزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران- کرج.

ب- خارجی

1- Barnett, H.L. Hnter, 1972. Iilustrated genera of imperfect fungi third ed., Burgess publishing company, 426 south sieth strat. Minneopolis, Minnesota 5545, USA.

2- Sutton,C, 1980. The coelomycetes (Fungi imperfect with pycnidia, Acervuli and Stromata). Commonwealth mycological Institute Kew surrey, England , 696 pp.