مقالات کشاورزی اندیشه سبز پارسی

مقدمه:

رز با اسم علمی Rosa spp از خانواده Rosaceae گیاهی است بصورت درختچه و به واسطه پرورش و پیوند دو رگه های آن، رنگهای آن متنوع و حیرت انگیز می باشد. در ایران به نامهای گل سرخ، نسترن، گل محمدی، گل چای، گل رشتی، گل زرد، گل گلاب، بهاره گل و مشکجه گل مشهور می باشد. دامنه پراکنش آن در نقاط مختلف کشور از دامنه کوه های پر برف تا مناطق دشت و جلگه ای برنگ های قرمز، زرد، سفید نارنجی و حتی به شکل خود رو هم رشد می کند. ازدیاد آنها به طریق قلمه و پیوند صورت می گیرد. علائم آن در شمال ایران خصوصاً در فصول بهار و پاییز همزمان با بارش باران های موسمی بصورت بلایت گل، دمگل و سرشاخه های جوان ظاهر می گردد. در گل ها و دمگل های آلوده خصوصاً، گلبرگها قهوه ای شده و به علت تشکیل اندام بارده قارچ(کنیدیوفور و کنیدی) گلها حالت کپک زدگی پیدا می کنند. حالت سوختگی روی برگها و سرشاخه های جوان هم دیده می شود.

چکیده :

گیاهان زینتی مثل سایر نباتات، مورد حمله پاتوژن های متعدد قرار می گیرند، تحقیقات انجام شده در مورد گل رز نشان داد که یکی از بیماری این گیاه زینتی، بلایت گل ها بوده که توسط یک گونه قارچ ایجاد می شود و خسارت آن در بعضی فصول سال قابل توجه می باشد. این بررسی به منظور مطالعه بلایت گل ها و روشهای مقدماتی کنترل آن انجام شد. بدین منظور از گلخانه ها و فضای سبز متعلق به بخش خصوصی و شهرداری های گیلان نمونه های آلوده جمع آوری گردید. که پس از ثبت علائم ظاهری نسبت به کشت، جداسازی و شناسائی آن اقدام شد. برای کشت و جداسازی این قارچ از محیط های کشت مصنوعی از قبیل PDA(potato Dextorse Agar) و WA(Water Agar) طبق روشهای معمول استفاده شد. قارچ جدا شده پس از خالص سازی به روش تک اسپور یا تک هیف، ثبوت بیماری زائی آن با استفاده از اصل کخ انجام شد. در ادامه بررسی با توجه به منابع موجود (Barnett.H.L. and Hunter,B.B.1972) و مشخصات فرم غیرجنسی قارچ علی الخصوص اندام بارده آن (کنیدیوفور و کنیدی)، عامل بیماری بلایت گل رز در گیلان قارچ (Botrytis cinerea pers.ex fr.) تشخیص داده شد.

هرس  سرشاخه های آلوده حاوی گل و انهدام کامل آن (سوزاندن) و استفاده از قارچ کشهای سیستمیک از قبیل رورال تی اس و توپسین ام به محض شروع آلودگی های اولیه از روشهای کنترل این بیماری می باشد.

کلمات کلیدی :

 رز، بلایت، گل و گیلان.

روش های بررسی:

جهت بررسی علل بیماری بلایت رز لازم بود نمونه برداری، بررسی علائم بیماری، کشت و جداسازی قارچ، خالص سازی آن به روش تک اسپور یا تک هیف، شناسایی، مایه زنی مصنوعی و شناسائی مجدد آن طبق اصل کخ صورت گیرد که اهم آن به شرح زیر می باشد:

1- جمع آوری نمونه ها: با توجه به اینکه گیلان علی الخصوص از چابکسر تا آستارا گلخانه های متعدد و فضاهای سبز پراکنده (در اختیار شهرداری ها) وجود دارند لذا جمع آوری نمونه ها از این مناطق انجام گرفت نمونه های مشکوک و بیمار از روی اندام های هوائی خصوصاً از روی گل ها جمع آوری و پس از ثبت علائم ظاهری به آزمایشگاه انتقال داده شد.

2- بررسی های آزمایشگاهی : این نوع بلایت (Blight) از نظر وضعیت ظاهری وجود یا عدم وجود اندام بارده قارچ که با چشم غیرمسلح و یا به کمک بینوکولر با بزرگنمائی 10-4 برابر مورد بررسی قرار گرفتند. جهت تشخیص، نمونه های مشکوک جمع آوری شده روی محیط های کشت مصنوعی از قبیل PDA و در مواردی هم روی WA به طریق صحیح کشت داده شدند و یا با استفاده از محیط مرطوب (داخل دسیکاتور یا پتری استریل) پاتوژن ها جدا و کشت خالص از آنها تهیه شد.

برای کشت اندام های آلوده و بیمار قطعات کوچکی از محل بافت ناحیه سالم و آلوده به ابعاد معین تهیه و بمدت 2-1 دقیقه با محلول سوبلیمه یک در هزار ضدعفونی و مجدداً 3-2 بار با آب مقطر استریل شستشو شدند. که در ادامه پس از خشک شدن(روی کاغذ صافی استریل) در اتاقک کشت روی محیط PDA کشت شده و در انکوباتور 25 درجه سانتی گراد قرار گرفتند.

پس از رشد کلنی قارچ روی محیط، هر نمونه با استفاده از روش تک اسپور و یا تک ریسه خالص و نمونه ها به داخل لوله های آزمایش حاوی محیط کشت PDA شیب دار (مورب) منتقل و پس از رشد کامل جهت مطالعات بعدی(تظاهر قارچ روی محیط کشت PDA، اندازه گیری اندام بارده قارچ و اسپورهای آن، اثبات بیماری زائی و نهایتاً شناسائی آن) در حرارت 4 درجه سانتی گراد در یخچال نگهداری شدند.

1-2- اثبات بیماری زائی با استفاده از سوسپانسیون اسپور قارچ:

بدین منظور برای تهیه اینوکولوم قارچ، نخست آنها را روی محیط PDA کشت داده که پس از اسپور دهی کافی عمل مایه زنی با استفاده از سوسپانسیون اسپور به غلظت 10⁶ ×3 اسپور در هر سانتی متر مکعب بکمک اسپور پاش روی اندام های هوائی (بوته های حاوی گل) و یا گلهای جدا شده در داخل دسیکاتور صورت پذیرفت. جهت سهولت کار قبل از عمل مایه زنی با نوک سوزن استریل زخم های خفیف در سطح برگها ایجاد گردید. نمونه های شاهد در شرایط مشابه با آب مقطر استریل مایه زنی شدند.

2-2- اثبات بیماری زائی با استفاده از تک ریسه:

بدین منظور دیسکی به قطر 3 میلی متر از کشت حالص و جوان قارچ روی محیط PDA تهیه، آن را روی گلهای رز گلدانی یا گل های جدا شده در داخل دسیکاتور استریل قرار داده و برای سهولت کار هم قبل از عمل مایه زنی با نوک سوزن استریل در محل تلقیح زخم های خفیف ایجاد گردید. نمونه های شاهد با آگار استریل در شرایط مشابه مایه زنی شدندۀ کلیه نمونه ها (تیمار شده و شاهد) در اتاقک رشد با درجه حرارت و رطوبت مناسب قرار گرفتند.

3-2- روشهای کنترل:

بدین منظور در باغ ایستگاه تحقیقات گل و گیاهان زینتی لاهیجان قارچ کشهای سیستمیک
رورال تی اس و توپسین ام به محض آلودگی های اولیه عملیات سمپاشی به نسبت یک در هزار با قارچ کشهای سیستمیک رورال تی اس و توپسین ام صورت گرفت.

نتیجه و بحث:

بر اساس مطالعات انجام یافته طی دو سال و نمونه برداری هائیکه از گلخانه ها و فضای سبز استان گیلان صورت پذیرفت مشخص شد که عامل بلایت گل رز قارچی است از رده قارچ های ناقص با اسم علمی (Botrytis cinerea pers.ex fr.) که این قارچ انتشار جهانی داشته و بیشتر در مناطق حاره و نیمه حاره روی گیاهان مختلف ایجاد بیماری می کند و در هند برای اولین بار توسط گوبتا (Gubta, 1979) به عنوان عامل بلایت جوانه ها و سرشاخه ها رز معرفی شده است. قارچ عامل بیماری در فصول بارانی سال موجب بلایت گل ها، دمگل و سرشاخه های جوان می گردد. گل ها و خصوصاً گلبرگها قهوه ای شده اندام بارده قارچ(کنیدیوفور و کنیدی) به مقدار خیلی زیادی روی آنها  شکیل می گردد(شکل 1).

رنگ کلنی قارچ در سطح محیط PDA در حرارت 27- 25 درجه سانتی گراد و نور متناسب ابتدا برنگ خاکستری و بعدها یا تولید کنیدفور و کنیدی در روی میسلیوم های هوائی به رنگ قهوه ای تغییر می یابد (شکل2).

کنیدیوفورها برنگ قهوه ای روشن یا صاف، منشعب و طویل بوده، ممکن است طول آن به 2 میلی متر برسد. ضخامت کنیدیوفورها 30- 16 میکرون می باشد (شکل 3).

اسکلروتهای فراوانی به ابعاد 1 تا 15 میلی متر روی محیط کشت به فراوانی تشکیل می گردد (شکل 4).

کنیدی های قارچ  بیضوی تا تخم مرغی شکل، شفاف یا قهوه ای کم رنگ بوده و میانگین یکصد عدد آن 12- 5 × 8 -6 میکرون اندازه گیری شده است (شکل 3).

در اثبات بیماری زائی با این قارچ چه به روش تک اسپور و یک تک هیف علائم بیماری پس از مدت 12- 6 روز با ایجاد لکه های قهوه ای روی گلبرگها و دمگل ظاهر گشته که بتدریج گلها و برگها با اندام بارده قارچ کلنیزه شده و بلایت گل ها کاملاً مشهود بوده است.

منابع مورد استفاده:

1- خلیقی، احمد 1370- گلکاری (پرورش گیاهان زینتی ایران) چاپخانه گلشن تهران.

2- میرحسینی مقدم، سیدعبداله 1375- جمع آوری، تشخیص و شرح مصور فلور قارچی های بیماری زای گیاهان زینتی استان گیلان (پایان نامه کارشناسی ارشد) از انتشارات دانشکده علوم کشاورزی گیلان- 153 صفحه.

3- Barnett, H.L. and B.B. Hanter, 1972. Illustrated genera of imperfect fungi third ed., Burgess publishing company, 426 south sixth strat. Minneopolis, Minnesota 55415, USA.

4- Gubta, G.K. 1979. Bud and twigblight of rosa caused by
Botrytis cinerea pers.ex Fr. Indian J. Hortic. 36: 973.