مقالات کشاورزی اندیشه سبز پارسی

"اهمیت آبیاری بارانی در باغ های چای شمال کشور"

تهیـه وتنظیـم :

سید عبدالله میرحسینی مقدم ؛

مشاور فنی صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور

مقدمه :

چای بالغ بر یکصد سال پیش بوسیله مرحوم کاشف السلطنه وارد ایران شد و در تپه های چایخانسر لاهیجان برای اولین بار کشت گردید. هم اکنون میزان سطح زیر کشت چای حدود 20000 هکتار می باشد که 10% آن در غرب مازندران و90% بقیّه در گیلان قراردارند. حدود 55 هزار بهره بردار چای وجود دارند. متوسط سطح زیر کشت بهره برداران چای حدود 4/0 هکتار است و 88% بهره برداران کمتر از 5/0 هکتار باغ دارند. 40 درصد باغات چای در دشت و بقیه در مناطق کوهپایه ای وکوهستانی قرار دارند. چای ایرانی از انواع چینی آسامی ( هیبرید ) محسوب می شود که جزو چای های خوش عطر و طعم دنیا است و رنگدهی نسبتاً خوبی دارد .

درحال حاضر 96 درصد باغ های چای بصورت دیم و4% بقیه بصورت فاریاب اداره می گردند. باغات چای بروش بارانی آبیاری می شوند . آبیاری در چای اهمیت فوق العاده ای دارد بطوریکه عملکرد در هکتار آنرا نزدیک به دو برابر می سازد. اهمیت آب به عنوان یک ماده حیاتی برای موجودات زنده بی نیاز از توصیف است. عمده وزن قسمت های مختلف بوته های چای را آب تشکیل می دهد. اعمال مهم حیاتی در بوته های چای با حضور آب انجام می شود. باعنایت به کوچک بودن قطعات چایکاری وعدم نزولات باران مورد نیاز در بیشتر ماه های دوره بهره برداری چای درشمال کشور و شرایط خاص بوته های آن ضروری است که با توسل به آبیاری تکمیلی در راستای افزایش این محصول در هر هکتار اقدام گردد. یقیناً تامین آب از طریق آبیاری بارانی می تواند نقش بارزی در ازدیاد محصول برگ سبز در باغات چای ایفاء نماید.

سابقه آبیاری بارانی در باغات چای شمال کشور :

اداره کل خدمات پژوهشی چای سابق از سال 1366 لغایت  1383هجری شمسی به نمایندگی از طرف سازمان چای کشور با استفاده از اعتبارات یارانه ای از بندهای م وط تبصره 5 که 85% آنها بلاعوض بودند، به تعداد 83 حلقه چاه عمیق در راستای اجرای طرح آبیاری بارانی حفر نمود که از این تعداد 11 حلقه به آب نرسیدند ، 2 حلقه به آب شور و 70 حلقه قابل بهره برداری بودند . تعداد 40 حلقه از 70 حلقه چاه مزبور با وام بانک کشاورزی تجهیز شدند و بصورت آبیاری گروهی ( تشکل ها) مورد بهره برداری قرار گرفتند. از مابقی 14 حلقه تجهیز گردیدند ( برق رسانی ، ساخت تابلوی برق وموتورخانه + خرید پمپ شناور ) و 16 حلقه پس از حفر بصورت بدون تجهیز رها شدند. تاکنون جمعاً 5300 هکتار از باغ های چای گیلان تحت پوشش آبیاری بارانی هستند که متأسفانه طی حداقل 10 سال اخیر ( 93-83) حدود 5000 هکتار آن راکد گردیده و از چرخه تولید حذف شده اند که ضرورتاً باید سازمان چای کشور با حمایت های مالی صندوق چای در این خصوص اقدامات اساسی را به عمل آورد.

مزایای آبیاری بارانی :

رشد و پرورش تمامی گیاهان بستگی مستقیم به تأمین به موقع آب و عناصر غذائی محلول در آن دارد زیرا حدود سه چهارم  وزن تمامی گیاهان را آب تشکیل می دهد. هرنوع واکنشی به منظور رشد و نمو گیاهان با حضور آب انجام می گیرد. در این خصوص چای بر خلاف بعضی از محصولات کشاورزی که از میوه های آن بهره گیری میگردد، از برگ ها و جوانه های سبز استفاده میشود لذا به منظور افزایش راندمان تولید ، نیاز مضاعفی به تأمین آب در مراحل رشد دارد و هرگونه اختلال در تأمین نیاز آبی موجب واکنش گیاه به تولید گل و میوه می شود که این امر موجب تضعیف بوته های چای در راستای تولید برگ سبز میگردد.  

طبق تحقیقات بعمل آمده و مشاهده عینی ، مقدار محصول باغات چای که از سیستم آبیاری بارانی استفاده می نمایند ، از حدود 7-5 تن در هکتار در شرایط دیم به بیش از دوبرابر در شرایط آبیاری افزایش می پذیرد. افزایش کمیت وکیفیت محصول مانند طعم و عطر آن متناسب می گردد لذا نیل به مذکور تنها با اجرای سیستم آبیاری تحت فشار تحقق می یابد . درآمد حاصل از افزایش تولید طی 2 الی 3 سال کلیه هزینه های مربوط به اجرای سیستم آبیاری تحت فشار را تصفیه می کند.

بطور خلاصه مهم ترین مزایای آبیاری بارانی باغ های چای بشرح زیر می باشند:

1) باعنایت به این که بوته های چای آب را تا حدودی از طریق برگ ها جذب می کنند و در آبیاری بارانی آب مستقیماً روی برگ های چای پاشیده می شود لذا ضمن تإمین مقادیر از نیاز آبی گیاه موجب می شود که برگ های چای شسته شوند و لطافت آنها افزایش یابد و فعالیت مربوط به جذب مواد غذایی مساعدتر گردد .

2) نظر به اینکه اغلب باغ های چای در شرایط پستی و بلندی و در اراضی شیبدار قراردارند لذا آبیاری بارانی نسبت به روش های دیگر  آبیاری مناسبت‌تر می باشد زیرا نیاز به تسطیح اراضی نبوده و هرزآب و فرسایش ایجاد نمیشود .

3) در مناطق چایکاری شمال به علت بالابودن رطوبت نسبی هوا و پایین بودن سرعت باد تمامی آبی که از آبپاش ها خارج می‌شوند نسبتاً به طور یکنواخت در سطح بوته‌ها‌ی چای پخش شده و تبخیر آب در حد پایین است .

4) به علت بالابودن دستمزد کارگر در زمان بهره برداری چای و صرفه جویی در مصرف آب و هدررفتن قسمتی از اراضی ( مرزبندی های بین باغات ) این روش نسبت به روش های دیگر آبیاری سطحی ارجحیت دارد .

5) به همراه آب در آبیاری بارانی می توان انواع کودهای محلول درآب (کود-آبیاری) و سموم گیاهی را به آسانی با هزینه کم در اختیار بوته های چای قرار داد .

6) هرساله شاهد تجمع برگ سبز چای در چین های اول بهار در کارخانه های چایسازی هستیم که مشکلات عدیده ای را ایجاد می کند که علتش هرس نکردن متناسب باغ های چای است زیرا چایکارانی که فاقد  شبکه های آبیاری بارانی می‌باشند از بیم خشکی تابستانه اغلب اقدام به هرس های سنگین ننموده اما باغدارانی که دارای شبکه های آبیاری بارانی هستند ضمن انجام هرس های متناسب در اصلاح و  بهزراعی باغ های چای خود کوشا می باشند و محصول خود را به تدریج در طول دوره بهره برداری تحویل کارخانه های چایسازی می دهند.  

نقشه راه آبیاری باغات چای :  

نخست بایستی کمیته فنی خبره ای زیر نظرسازمان چای کشور تشکیل شود و وضعیت چاه هایی که قبلاً حفر گردیده اند و در حال حاضر متروکه و یا بلااستفاده میباشند، مشخص  شود و با استفاده از اعتبارات یارانه ای و با حمایت صندوق چای مجدداً تجهیز و بصورت آبیاری گروهی در اختیار چایکاران قرار گیرند. به دنبال آن بایستی به حفر چاه های جدید با اعتبارات یارانه ای وبا حمایت مالی صندوق چای در چارچوب تشکل های گروهی اقدام نمود. براساس مطالعات صورت گرفته حدود ده هزار هکتار از باغ های چای ما امکان آبیاری بارانی را دارا می باشند که البته در این خصوص بایستی کارشناسی دقیق تری با هماهنگی سایر ادارات ذیربط صورت پذیرد.

براي حفر و راه اندازي یک حلقه چاه عمیق 70 متری جهت آبیاری بارانی باغ های چای به اقدامات زير مبادرت می گردد :

الف ) تامین آب :

1- حفاری چاه :

 حفاري گمانه ، برقو ، لوله گذاري و آزمايش پمپاژ  

2- تجهیز چاه :

 برق رساني ، ساخت موتور‌خانه ، تابلوي برق و نصب پمپ شناور  

ب ) ایجاد شبکه :

ساخت ايستگاه پمپاژ ، پمپ رو چاهي ، لوله گذاري در باغ ، خريد آبپاش‌‌ها و ديگر اتصالات مربوطه

بنابراین :

اگر خواهان برداشت وتحویل برگ سبز چای مکفی و مطلوب به کارخانجات چای به طور متوالی وتدریجی در تمام طول دوره  بهره برداری هستید.

اگر خواهان افزایش کمیت و کیفیت چای و در نتیجه درآمد خود هستید.

اگر خواهان بهزراعی و ميکانیزه کردن باغ های چای خود هستید.

اگر خواهان صرفه جویی در مصرف آب هستید.

اگر خواهان مقابله با خشکی می باشید.

اگر در صدد تقویت بوته های چای در مقابله با آفت ها و بیماری ها و.... هستید.

بهتر است باغ های چای خود را به شبکه های آبیاری بارانی مجهز نمائید .